Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Δωδεκανήσου ως υπεύθυνος της ενότητας «ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» της διεκδίκησης της Ρόδου για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα του 2021, συνέβαλε στην συλλογική αυτή προσπάθεια της πόλης μέσα από τις υλοποιημένες δράσεις του, καθώς και με την ευρύτερη κατάθεση των προτάσεων του, βασιζόμενος στη μοναδική ευκαιρία που παρουσιάζεται μέσω της διεκδίκησης του τίτλου για την πλήρη αναθεώρηση του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε την πόλη και το νησί.
Η Αρχιτεκτονική πολύ-πολιτισμικότητα της Ρόδου αποτελεί στοιχείο της ταυτότητας της και μαρτυρεί την ιστορική της συνέχεια και εξέλιξη. Ο χώρος, δομημένος και αδόμητος, συνθέτει τις υπενθυμίσεις της μορφής μέσα από θραύσματα της αρχαιότητας, συνθέτει ενότητες του «ολόκληρου» της ελληνιστικής, της βυζαντινής, της ιπποτικής, της οθωμανικής, της ιταλικής και της τοπικής μας αρχιτεκτονικής.
Αυτή η «εν δυνάμει» ενότητα του παρελθόντος έρχεται να συνδεθεί με τις νεότερες επεμβάσεις που έχει δεχθεί η Ρόδος και να εξελιχθεί μέσα από τη σύγχρονη αρχιτεκτονική έκφραση. Απώτερος στόχος είναι η δημιουργία χωρικών εμπειριών που θα διέπονται από την αίσθηση της Ευρωπαϊκής κοινής ταυτότητας. Η συμμετοχή του πολίτη ενθαρρύνει την κοινωνική αλληλεπίδραση. Ο χώρος δομημένος και αδόμητος εξελίσσεται σε έναν τόπο εξωστρεφή, ανταλλαγής ιδεών, κοινωνικού προβληματισμού, πολιτισμικής αυτογνωσίας και ευπρόσιτου στο ευρύτερο κοινό μέσω διαδραστικών εμπειριών.
Οι στρατηγικοί άξονες πάνω στους οποίους εξελίχθηκαν οι προτάσεις του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Δωδεκανήσου ήταν: η συμμετοχικότητα των πολιτών, η Ευρωπαϊκή διάσταση των ιδεών, η μακρόχρονη στρατηγική, η καλλιτεχνική διάσταση τους και η αειφορία του τόπου.
Οι προτάσεις παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά επίσημα στις 29/07/2015 στην ευρεία συνάντηση εργασίας που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Δωδεκανήσου, μεταξύ της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, του Δήμου Ρόδου, του Πανεπιστημίου Αιγαίου, του Τεχνικού Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου, της Περιφερειακής Υπηρεσίας Τουρισμού του Υπουργείου Τουρισμού, της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου, της Επιτροπής Παρακολούθησης Έργων στα μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, του Σπιτιού της Ευρώπης, καθώς και του γραφείου της υποψηφιότητας της Ρόδου για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021. Εκείνη τη μέρα με πρωτοβουλία του ΣΑΔ ανακηρύχτηκε ο Οκτώβριος ως «Μήνας Αρχιτεκτονικής, Πολιστισμού και Τουρισμού»
Α. ΕΝΕΡΓΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Α1. ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ:
Η ανάγκη διαμόρφωσης του περιβάλλοντος μας μέσω αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που θα δίνουν τη δυνατότητα σε όλους τους αρχιτέκτονες του τόπου να παρουσιάζουν τις προτάσεις τους για τον τρόπο που οραματίζεται η κοινωνία μας την εξέλιξη του περιβάλλοντος μας. Αυτή η ανταλλαγή ιδεών είναι και μια από τις σημαντικότερες προσφορές του θεσμού στην αρχιτεκτονική του τόπου, αφού ακόμη και από τις προτάσεις που δεν βραβεύονται προκύπτουν προβληματισμοί και ζυμώσεις που μπορούν να διαμορφώσουν την εξέλιξη των ιδεών, αρκεί να τους δοθεί η ευκαιρία να ακουστούν. Πέρα από τη διάνοιξη διαλόγων για τα κρίσιμα ζητήματα της πόλης, δημιουργούνται νέες ιδέες που ενισχύουν την αρχιτεκτονική έρευνα. Μέσω της διαδικασίας των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών οργανώνεται μια πολυδιάστατη δημόσια διαβούλευση σχετικά με την εικόνα που θέλουμε να έχει ο τόπος μας στο παρόν και στο μέλλον.
Α2. «ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ, ΕΝΑ ΕΠΙΜΟΝΟ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΟ ΠΛΕΓΜΑ»:
Εντός της πόλης, η ζώνη των επιχειρήσεων βιομηχανικών εγκαταστάσεων και των κτηρίων συνοδείας τους οριοθετήθηκε βάσει του ιταλικού ρυθμιστικού σχεδίου του 1926 στην περιοχή Κόβα, η οποία εκτείνεται από το λιμάνι της Ακαντιάς μέχρι την περιοχή Ζέφυρος. Η σπουδαιότητα της σημειολογίας αυτής της “βιομηχανικής δομημένης αφήγησης”, δημιουργεί ένα νοηματικό πλέγμα, το οποίο πέρα από την αρχιτεκτονική του παρουσία ως δομημένο περιβάλλον, βασίζεται στη δημιουργία μιας έντονης παραγωγικής δραστηριότητας του πρωτογενή τομέα στην ύπαιθρο της Ρόδου και συγκέντρωση – σύνδεση της προς μεταποίηση στη βιομηχανική Ζώνη Κόβα κατά το παρελθόν. Η εφαρμογή ενός στρατηγικού σχεδίου, διάσωσης και επανένταξης ενός δικτύου ανενεργών κτηρίων με νέα πλαίσια λειτουργιών στο σύγχρονο ιστό της πόλης, συμβάλει στην αναβάθμιση της περιοχήςκαι εκφράζεται με την έννοια του «βιομηχανικού πάρκου», της «βιομηχανίας τουρισμού» και του «ελεύθερου χρόνου», τα οποία κινούνται σε παράλληλη τροχιά. Η προβολή και η διαχείριση αυτού του “βιομηχανικού πολιτισμού” με σύγχρονους όρους, αποτελεί ένα από τα πιο επίκαιρα ζητήματα, τόσο από τη σκοπιά της ισόρροπης ανάπτυξης των σύγχρονων πόλεων, όσο και από τη σκοπιά της σύγχρονης αρχιτεκτονικής δημιουργίας, σε παγκόσμια κλίμακα.
Α3. «ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ ΤΩΝ «ΜΑΡΑΣΙΩΝ» ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ ΜΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΥΝΔΗΛΩΣΗ»:
Οι ιστορικές μνήμες αποτυπώνονται στο χώρο όχι μόνο από την «υψηλή» αρχιτεκτονική αλλά και από τα «απλά» κτίσματα, αποδίδοντας στο χώρο μια αυτόνομη αξία. Αντιπροσωπευτικά οικιστικά σύνολα για το νησί της Ρόδου αποτελούν τα «Μαράσια», οι ελληνικές δηλαδή γειτονιές που δημιουργήθηκαν από τους Ρόδιους, όταν εκδιώχθηκαν από το «Κάστρο», το 1522. Στις γειτονιές αυτές, συγχωνεύτηκαν οι τοπικές παραδόσεις, οι επιδράσεις των ξένων κατακτητών και οι ανάγκες της εποχής, πλάθοντας μορφές και τύπους πρωτότυπους και πολυποίκιλους, μα πάνω απ’ όλα ανθρώπινους. Η αναβίωση τους προέρχεται κυρίως μέσω της προστασίας τους από το σχέδιο πόλης και το ρυμοτομικό, δηλαδή με την αναβάθμιση του υφιστάμενου αστικού ιστού, κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων, των κτιριακών μονάδων που τους συγκροτούν, του επιπέδου δραστηριοτήτων, των δικτύων κυκλοφορίας και του αστικού εξοπλισμού, με γνώμονα τον σεβασμό και τη διατήρηση του χαρακτήρα τους.
Β. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Β1. ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ «ΜΗΝΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ»:
Η στρατηγική οργάνωση των προσπαθειών και των δράσεων όλων των αρμόδιων φορέων, του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Επιμελητηρίων και Συλλόγων, της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ούτως ώστε να συντονιστεί μία ουσιαστική σύνδεση και εποικοδομητική διάδραση μεταξύ του τρίπτυχου της Αρχιτεκτονικής, του Πολιτισμού και του Τουρισμού, με σκοπό να εξελίσσονται οι τρεις αυτές έννοιες στον τόπο μας, σε άμεση συνδιαλλαγή μεταξύ τους.
Β2. BIENNALE ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ:
Μία τόσο υψηλού κύρους εκδήλωση δύναται να αποτελέσει έναν παγκόσμιο ισχυρό πολιτισμικό θεσμό διαλόγου και επιστήμης στον τόπο μας για τα επόμενα χρόνια.
Β3. Μεταφορά του MILANO DESIGN FILM FESTIVAL στη Ρόδο και μετεξέλιξή του σε Ροδίτικο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Επιστημών, Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού. Η συνεργασία σε θέματα αρχιτεκτονικής και πολιτισμού με την Ιταλία αποτελεί κίνηση ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας, καθώς αποκτά συμβολική αξία η εξέλιξη της συνεργασίας των δύο χωρών στην πόλη μας σήμερα, έπειτα από τόσες δεκαετίες.
Γ. ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Γ1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ: «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΓΑΛΑΖΙΟ, ΜΙΑ ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΠΟΡΕΙΑ»:
Η πολυδιάστατη εμπειρία που συγκεντρώνει το Νότιο Αιγαίο, η Δωδεκάνησος και η Ρόδος προβάλλεται με την θεσμοθέτηση ενός Διεθνούς Συνέδριου Νησιοτικότητας, Αρχιτεκτονικής και Τουρισμού με τίτλο «Αρχιτεκτονική και Γαλάζιο, μια συγγενής πορεία» όπου συνδέεται η νησιοτικότητα, η αρχιτεκτονική έκφραση και η βιομηχανία του τουρισμού. Η «Αρχιτεκτονική & Τέχνη & Επιστήμη» συνδέονται και παρουσιάζονται μέσω υψηλού κύρους εκδηλώσεων, που ενισχύουν τη επιρροή και τη δυναμική της αρχιτεκτονικής στην εξέλιξή του ανθρώπινου είδους. Οι «συναντήσεις» αυτές, Ευρωπαίων καλλιτεχνών και επιστημόνων, θα έχουν ως στόχο μετατρέψουν το νησί της Ρόδου σε ένα χώρο διάδρασης μέσω διεπιστημονικού χαρακτήρα συναντήσεων ευρωπαϊκής εμβέλειας. Το συνέδριο απευθύνεται σε όλους τους αρχιτέκτονες παγκοσμίως, σε όλους όσους ασχολούνται με τον τουρισμό, αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία ανεξαρτήτως μορφωτικού υποβάθρου. Στόχος είναι το συνέδριο να αποτελέσει τα επόμενα χρόνια θεσμό αναγνωρίσιμο και έξω από τα σύνορα της Ελλάδας.
Γ2. ΕΝΑΣ ΠΟΛΥΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ “ΧΩΡΟΣ - CONTAINER” ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ:
Η αρχιτεκτονική ως συμπαραγωγός πολιτισμού, που θα μπορούσαμε να ονομάζουμε «αρχιτεκτονικό πολιτισμό», εκφράζει μια συνιστώσα του συνολικού πολιτισμού μιας εποχής. Όταν όμως μέσα σε ένα ελκυστικό «χώρο», φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις, διεπιστημονικές συναντήσεις, καλλιτεχνικές δράσεις και φιλοσοφικές εκφράσεις τότε οι συνιστώσες διευρύνονται και μετατρέπεται σε ένα πολυλειτουργικό «ΧΩΡΟ - CONTAINER» πολιτισμού. Η ευελιξία της ελαφριάς κινητής αυτής κατασκευής, θα έγκειται στην προσαρμοστικότητα της στις λειτουργικές ανάγκες και απαιτήσεις των εκθεμάτων, και κάθε φορά θα αποτελεί μια μοναδική, υψηλής τεχνολογίας, σύνθεση στο χώρο. Η παρουσία της «Μύρτιδας» για πρώτη φορά στο νησί της Ρόδου, μιας Αθηναίας εκπρόσωπου του ΟΗΕ, στοχεύει στην ενθάρρυνση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης
Δ. Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ
Δ1. «Η ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ, ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ»:
Οι «Αρχιτεκτονικοί Περίπατοι» σε ιστορικές περιοχές του νησιού μας, ή σε μνημεία πολιτισμού γίνονται «κοινωνική δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου». Σκοπός είναι ο πολίτης να κατανοήσει, να σεβαστεί και να αγαπήσει την ιστορία και την πολιτισμική κληρονομιά του, ενώ παράλληλα να εξελιχθούν ανοιχτοί διάλογοι μεταξύ πολιτών, φορέων και επιστημόνων. Η διερεύνηση θα προσφέρει καθημερινά βιωματικές εμπειρίες στους κατοίκους και τους επισκέπτες του με τη συνεργασία σύγχρονων τεχνολογιών, με πολλαπλά οφέλη στη διατήρηση της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς και το άνοιγμα της πρόσβασής της στο ευρύ κοινό. Οι πλαστικές εκφράσεις, όπως η αρχιτεκτονική, η ζωγραφική και η γλυπτική, αλληλεπιδρούν δυναμικά με τον περικείμενο χώρο και την κοινωνική πραγματικότητα.Μια τέτοια χωροπλαστική πρόταση είναι η «γλυπτική έκφραση στους υπαίθριους αστικούς χώρους» της Μεσαιωνικής Πόλης. Ευρωπαίοι γλύπτες θα εκθέτουν έργα τους στις πλατείες, της, ενώ αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της χωρικής εμπειρίας θα αποτελεί η παρουσία των επισκεπτών, μέσα από τη συμμετοχή τους σε υπαίθρια workshop γλυπτικής.
Ε. ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ
Ε1. «ΑΝ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΑΚΟ ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΙ Η ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΜΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗΣ, Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΛΗ ΜΙΣΗ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ Η ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ…»
Η πόλη της Ρόδου μετατρέπεται σ’ ένα «Υπαίθριο Μουσείο». Μια πορεία ιστορικής εξερεύνησης, αποκαλύπτεται στον περιπατητή μέσω διαδραστικών εφαρμογών που μετατρέπουν την εμπειρία σε «μοναδικό χωρικό συμβάν».
Η ΑΡΜΟΔΙΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ:
Γιώργος Σκιαδόπουλος, Πρόεδρος ΣΑΔ
Αναστασία Μαργιέ, Γενική Γραμματέας ΣΑΔ
Αγαπητός Ξάνθης, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Τουριστικής Πολιτικής
Κατερίνα Μανούσου Ντέλλα, Αναπληρώτρια Πρόεδρος της «Επιτροπής Παρακολούθησης Έργων στα Μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου»
