Μια ανοικτή συζήτηση για την αξία της διασύνδεσης πολιτισμού και τουρισμού, τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου 2023 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και τη Marketing Greece.
Με τίτλο «Πολιτισμός – Τουρισμός: Ένα βήμα πιο κοντά», οι ομιλητές του workshop παρουσίασαν προτάσεις, θέσεις και δεδομένα, ανέδειξαν διεθνή αλλά και εγχώρια case studies, μοιράστηκαν την γνώση και εμπειρία τους και συζήτησαν για τη δυναμική των προοπτικών που μπορούν να προκύψουν από την τεκμηριωμένη και στρατηγική διασύνδεση των δυο πυλώνων, του Πολιτισμού και του Τουρισμού.
Το workshop χαιρέτησε η Άντζελα Γκερέκου, Πρόεδρος ΕΟΤ, η οποία δήλωσε:
«Η οργανική σύνδεση Τουρισμού-Πολιτισμού, αυτών των δύο πυλώνων της χώρας αποτελεί αναμφισβήτητα στόχο όλων μας. Δράσεις σαν την σημερινή, είναι βοήθεια και στήριξη στην κοινή μας προσπάθεια. Όραμα μας είναι η Ελλάδα να καταστεί το παγκόσμιο κέντρο αειφόρου πολιτιστικού τουρισμού. Το Υπουργείο Τουρισμού και ο ΕΟΤ είναι εδώ για να προχωρήσουμε όλοι μαζί με συνέργειες, συντονισμό και συνέπεια τη σύζευξη Πολιτισμού και Τουρισμού καθώς και την ολική αλλαγή του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης της χώρας. Κοινός στόχος, αν θέλουμε πραγματικά έναν βιώσιμο τουρισμό για τη χώρα, να συνεχίσει να υπάρχει το πολιτισμικό μας απόθεμα και πλέον έχουμε την τεχνολογία και την επιστήμη με το μέρος μας.»
Στην έναρξη του workshop η Ιωάννα Δρέττα, Πρόεδρος Marketing Greece τόνισε:
«Η πρόθεση που είχαμε με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το σημερινό workshop ήταν να φέρουμε τους δυο κόσμους πιο κοντά, τον κόσμο του πολιτισμού και του τουρισμού. Είναι δίκαιο να πει κάποιος ότι μάλλον έχουν πορείες παράλληλες, δεν συναντώνται συχνά και αν συζητήσει κανείς την ουσία των θεμάτων, κατά τη γνώμη μας, βρίσκει περισσότερα κοινά σημεία στα οποία οι δυο κόσμοι συμφωνούν, παρά ότι διαφωνούν. Αυτό είχαμε σήμερα στο νου μας, δεν οραματιζόμαστε ο πολιτισμός να γίνει τουριστικό προϊόν, αλλά ο τουρισμός να γίνει πολιτιστική εμπειρία».
Ο Δημήτρης Αθανασούλης, Διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, υπογράμμισε την ανάγκη να επιτευχθεί σύγκλιση των δυο τομέων, υπογραμμίζοντας:
«Καταρχάς δεν χρειάζεται τα πάντα να εκκινούν από πάνω προς τα κάτω, για εμάς είναι πολύ σημαντικό να εκκινούν από τη βάση πρωτοβουλίες που μπορεί να δώσουν επίσης πολύ σημαντικούς καρπούς. Γιατί το ζήτημα δεν είναι μόνο οι θεσμικές αλλαγές, που υποχρεωτικά πρέπει να γίνουν για να συγκλίνουμε, ταυτόχρονα πρέπει να συγκλίνουν οι νοοτροπίες. Υπάρχει ένα πεδίο δόξης λαμπρό για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορέσουμε να συγκλίνουμε, όχι μόνο για τον τρόπο με τον οποίο θα προβάλλουμε το πολιτιστικό στοιχείο αλλά και το πως ο ίδιος ο τουρισμός θα τις σεβαστεί και θα τις αναδείξει στην καθημερινότητά του» .
«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο. Το ζητούμενο του τουρισμού ήταν να μας μάθει ο κόσμος, να αξιοποιήσουμε ακόμα περισσότερο αυτή τη φήμη που έχει χώρα προς τα έξω, να αναπτύξουμε το τουριστικό αποτύπωμα, να φέρουμε περισσότερα έσοδα στη χώρα και περισσότερους τουρίστες. Σήμερα η συζήτηση έχει μετατοπιστεί στη βιωσιμότητα. Η πραγματικότητα μας οδηγεί προς τα εκεί και πρέπει όλοι μας να ανταποκριθούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε αυτές τις νέες προκλήσεις του τουρισμού, και η ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας είναι ζητούμενο. Και αυτό θα επιτευχθεί μέσα από τη συνέργεια» δήλωσε ο Αλέξανδρος Θάνος, Εντεταλμένος Σύμβουλος ΣΕΤΕ, ενώ το ενδιαφέρον του κοινού προσέλκυσαν οι μελέτες που παρουσίασε η Αγγελική Καραγκούνη, Content Manager ΣΕΤΕ - ΙΝΣΕΤΕ από τις οποίες προκύπτει ότι «Ο τομέας πολιτισμού σημειώνει υποαπόδοση. Λαμβάνοντας δε υπόψη το πλούσιο και ποικίλο πολιτιστικό απόθεμα της χώρας, προκύπτει μια μεγάλη ευκαιρία για την περαιτέρω ανάδειξη του αλλά και αξιοποίηση του. Ο Πολιτισμός συνεισφέρει στη φήμη και την εικόνα της χώρας, ενώ παράλληλα διαθέτει ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική, η οποία και θα επιτρέψει και την καλύτερη χρηματοδότηση του με στόχο την καλύτερη προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας.»
Η Μπέττυ Χατζηνικολάου, Νομικός, Tourism Expert και πρ. Πρόεδρος ΕΟΤ, μοιραζόμενη την πολύχρονη εμπειρία της έθεσε τις προτάσεις της για την επίτευξη της σύζευξης του Πολιτισμού και Τουρισμού: «Ένα πολιτιστικό προϊόν χρειάζεται τέσσερα πράγματα που είναι: οι υποδομές, το marketing, οι ψηφιακές εφαρμογές και η διαχείριση. Το σημαντικό σε αυτήν την περίπτωση είναι με πόση επιτυχία μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους τα πολιτιστικά στοιχεία που συνιστούν τη διαδρομή ή την πολιτιστική εμπειρία, δηλαδή πώς αυτές μπορούν να συντεθούν σε ένα ενδιαφέρον αφήγημα και το κατά πόσον αυτό το αφήγημα θα είναι ελκυστικό για τον τουρίστα. Τόσο για τον τουρίστα ειδικών ενδιαφερόντων όσο και για τον μέσο τουρίστα, αλλά και κατά πόσον μπορεί αυτό να φτάσει σε αυτούς με εξίσου ελκυστικό τρόπο ώστε να τους παρακινήσει να ταξιδέψουν επιτόπου. Υπάρχει πάρα πολύ μεγάλο πεδίο να μπορέσει ο ΕΟΤ και η Marketing Greece να ετοιμάσουν ένα είδος οδικού χάρτη για το πώς διαμορφώνεις ένα πολιτιστικό προϊόν, πώς συνεννοείσαι, τι εντάσεις, ποια είναι τα διάφορα στάδια που θα χρειαστούν. Η βασική πρόκληση είναι να αρχίσουμε ν’ αντιλαμβανόμαστε τα μνημεία ως στοιχεία που ο τουρισμός ούτε τα βλάπτει ούτε τα εκχυδαΐζει, αλλά τα αναδεικνύει και τα στηρίζει οικονομικά στο πλαίσιο μιας πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης. Είναι τόσες πολλές οι δυνατότητες, αλλά χρειάζεται συστηματική προσέγγιση και πολλές συνέργειες.»
Η Αίγλη Μπαλαμάτση, CEO & Executive Strategy Director της Interweave παρουσίασε τη συνεργασία της με το Grand Egyptian Museum και όπως χαρακτηριστικά τόνισε «η κεντρική στρατηγική για το GEM ήταν κατ’ αρχήν να αγαπηθεί από τους locals, να υπάρχει συνεχές retention και να φτιαχτεί ένα μουσείο-πρότυπο για τους Αιγύπτιους, το οποίο θα τους κάνει περήφανους για την πολιτιστική τους κληρονομιά, και κατόπιν για τους ταξιδιώτες, οι οποίοι δεν θέλουν απλώς να πηγαίνουν στους προορισμούς. Θέλουν να παίρνουν και κάτι απ’ αυτούς και θέλουν να αφήνουν και κάτι σ’ αυτούς», ενώ η Δάφνη Τσεβρένη, Co-Founder και Chief Commercial Officer της Clio Muse μοιράστηκε, μεταξύ άλλων, την εμπειρία της από τη συνεργασία της με «το Telefèric de Montjuïc στη Βαρκελώνη, που θέλησε να συνδυάσει σαν πακέτο το εισιτήριο με την ακουστική ξενάγηση και μετά να το μεταπωλήσει στα τουριστικά γραφεία. Κι εδώ, λοιπόν, βλέπουμε τη σύνδεση πολιτισμού – τουρισμού. Αυτή η ενέργεια βοηθά τα μουσεία να βγάλουν περισσότερα χρήματα, να είναι πιο αυτοχρηματοδοτούμενα, δηλαδή να βγάζουν περισσότερα έσοδα από τους επισκέπτες τους και μάλιστα, με έναν τρόπο που τους δίνουν κάτι για το οποίο είναι περήφανοι και είναι ένα κομματάκι της μουσειακής έκθεσης».
Στη συζήτηση που ακολούθησε η Ιωάννα Δρέττα και ο Δημήτρης Αθανασούλης συνομίλησαν με τους Αγγελική Κοταρρίδη - Διευθύντρια Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, ΥΠΠΟ, Γιώργη Μαγγίνη - Επιστημονικό Διευθυντή Μουσείου Μπενάκη, Γιάννη Ρέτσο - πρ. Πρόεδρος ΣΕΤΕ, μέλος ΔΣ Marketing Greece CEO & Co-Owner at Electra Hotels & Resorts και τον Massimo Osanna - Director General of Museums at the Ministry of Cultural Heritage and Activities and Tourism, Italy.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης η Αγγελική Κοταρρίδη, Διευθύντρια Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, ΥΠΠΟ υπογράμμισε «ότι είναι αναγκαίο να αναδείξουμε μικρούς αρχαιολογικούς χώρους, μικρά σημεία παντού τα οποία θα είναι αυτόνομα και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους όπως τις συνέργειες με τον ιδιωτικό τομέα. Αυτό που έχουμε ανάγκη δεν είναι η ομοιομορφία, σε τουριστικό επίπεδο, αλλά η ιδιοπροσωπία. Πρέπει να αναπτύσσεται η ιδιαιτερότητα, το διαφορετικό γιατί αυτό προσελκύει το κοινό.» και αναφερόμενη στο παράδειγμα της Ημαθίας τόνισε πως «Στην Ημαθία θα δεις ζωγραφική, θα δεις βασιλιάδες, θα ‘χεις την εμπειρία των προσώπων. Αυτό πρέπει να τονίζεται. Όχι να μπαίνει σε μία ομοιομορφία, όλα ίδια. Όχι όλα ίδια. Όλα αλλιώς.»
Ο Γιώργης Μαγγίνης, Επιστημονικός Διευθυντής Μουσείου Μπενάκη¸ δήλωσε πως «Η συνταγή που έχουμε εφαρμόσει είναι να προσφέρουμε κάτι πολύ ποικίλο, δηλαδή κάτι που δεν περιμένει να το βρει ο επισκέπτης απαραίτητα στην Αθήνα. Το Μουσείο έχει τη συνδυαστική, την ολιστική εμπειρία, δηλαδή προσφέρει ένα καλό πωλητήριο, το οποίο λειτουργεί με μια συγκεκριμένη ηθική που προωθεί την τοπική παραγωγή, και ένα από παραπάνω καλά εστιατόρια. Οπότε μπορείς να επιστρέψεις και να περάσεις πολύ χρόνο, και να ενσωματώσεις την επίσκεψη στο Μουσείο σε πολλά σου δρομολόγια μέσα στην πόλη.»
«Στον ΣΕΤΕ για πολλά χρόνια μιλούσαμε για την ανάγκη διασύνδεσης τουρισμού και πολιτισμού. Ήταν ένα από τα βασικά αφηγήματα. Προσπαθούσαμε να ανοίξουμε αυτήν την κουβέντα σε τοπικό επίπεδο γιατί θεωρούσαμε, και προσωπικά θεωρώ, ότι η αρχή των πάντων είναι να βάλεις το θέμα στον δημόσιο διάλογο και από τη στιγμή που αρχίζει η συζήτηση, έχεις και τις δυνατότητες να το εξελίξεις» τόνισε ο Γιάννης Ρέτσος, πρ. Πρόεδρος ΣΕΤΕ, μέλος ΔΣ Marketing Greece CEO & Co-Owner at Electra Hotels & Resorts και πρόσθεσε πως «Ο στόχος είναι να μπορούν συλλογικοί φορείς του τουρισμού να εμπλακούν πλέον άμεσα με τον πολιτισμό, να συμβάλλουν δηλαδή με συγκεκριμένους τρόπους στην ανάδειξη και συντήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, και στη δημιουργία του πολιτιστικού προϊόντος, που μόνο προστιθέμενη αξία φέρνει σε αυτό που ένας τουριστικός επιχειρηματίας πουλάει. Σε αυτό το πλαίσιο να σημειώσω ότι εξίσου σημαντική είναι και η επιμόρφωση του ανθρώπινου δυναμικού των ξενοδοχείων ώστε να ενημερώνει τον επισκέπτη για τις πολιτιστικές εμπειρίες του τόπου.»
Ενώ ο Massimo Osanna, Director General of National Museums, Ministry of Cultural, Italy, τόνισε ότι «Με το καθεστώς της αυτόνομης λειτουργείας 43 μουσείων της Ιταλίας από το 2014 αλλάζει σταδιακά και η νοοτροπία στον χώρο του πολιτισμού. Στην αλλαγή νοοτροπίας συμβάλλει και η επιλογή στα Μουσεία δυναμικών διευθυντών με εμπειρία από το διεθνές πολιτιστικό πεδίο», ενώ αναφερόμενος στην εμπειρία του επισκέπτη στα Μουσεία της Ιταλίας είπε πως «Ο επισκέπτης επιστρέφει στα Μουσεία ξανά και ξανά, καθώς πλέον αυτά προσφέρουν ποικίλες δραστηριότητες, νέες εκδηλώσεις, performances, αλλά και μορφές τέχνης που παντρεύουν τη σύγχρονη τέχνη με την αρχαία.»
Κλείνοντας το workshop η Ιωάννα Δρέττα και ο Δημήτρης Αθανασούλης δεσμεύτηκαν πως το workshop θα πραγματοποιηθεί σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με τη συνεργασία των τοπικών Εφορειών, εστιάζοντας στην αξία της ανοικτής συζήτησης που προέκυψε ως βασικό συμπέρασμα της εκδήλωσης. Ειδικότερα, η Ιωάννα Δρέττα δήλωσε πως «Ολοκληρώνοντας το σημερινό workshop μπορώ να πω ότι τελικά πιθανώς να είναι πιο εύκολο από όσο νομίζουμε να φέρουμε σε επαφή τους δυο αυτούς χώρους του πολιτισμού και τουρισμού. Αισθάνομαι σήμερα, ακούγοντας πολλές σημαντικές φωνές, με διαφορετικές καταβολές η καθεμία, ότι υπάρχει πάρα πολύς χώρος για συνεργασία και για να κάνουμε βήματα μπροστά». Ενώ από την πλευρά του, ο Δημήτρης Αθανασούλης υπογράμμισε ότι «Πρέπει συνεχώς οι άνθρωποι του πολιτισμού και του τουρισμού να βρίσκονται μαζί να μιλάνε, για να μπορέσουν να συνθέσουν μία νέα νοοτροπία και στους δύο τομείς, όπως κάναμε σήμερα στο σημερινό μας workshop.» τονίζοντας την ανάγκη να προβάλλονται και να αναδεικνύονται οι καλές πρακτικές, εντός και εκτός συνόρων.