Περισσότερα από δύο χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το ρωσικό φυσικό αέριο εξακολουθεί να ρέει προς την Ευρώπη. Παρά τις δραστικές μειώσεις στις ευρωπαϊκές εισαγωγές, φυσικό αέριο από τη Ρωσία εξακολουθεί να τροφοδοτεί πολλά σπίτια και επιχειρήσεις στην ΕΕ διασφαλίζοντας σημαντικά έσοδα στα ρωσικά δημόσια ταμεία.
Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος τον Φεβρουάριο του 2022, οι ευρωπαίοι ηγέτες αναγκάστηκαν να δουν κατάματα τη μακροχρόνια εξάρτηση τόσο από το ρωσικό φυσικό αέριο, όσο και από το ρωσικό πετρέλαιο. Το φυσικό αέριο αποτελούσε ιδιαίτερο πρόβλημα, καθώς το 2021 το 34% των ευρωπαϊκών αναγκών καλύπτονταν από τη Ρωσία. Εκμεταλλευόμενος το γεγονός αυτό, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν άρχισε να μειώνει σταδιακά καθ΄όλη τη διάρκεια του 2022 τις εξαγωγές προς την Ευρώπη. Πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες προειδοποιούσαν τότε για ελλείψεις τον χειμώνα, επιβάλλοντας σειρά μέτρων εξοικονόμησης. Εν τέλει όμως οι ανησυχίες δεν έγιναν πραγματικότητα κι ας εκτοξεύθηκε το ενεργειακό κόστος.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η διαπίστωση ότι ουδέποτε οι Ευρωπαίοι επέβαλαν ουσιαστικές κυρώσεις στο ρωσικό φυσικό αέριο. «Δεν υπήρξαν ποτέ κυρώσεις», τονίζει ο Μπέντζαμιν Χίλγκενστοκ από την Οικονομική Πανεπιστημιακή Σχολή του Κιέβου. «Ήταν μια εθελοντική και ορθή απόφαση των χωρών να διαφοροποιήσουν τους προμηθευτές τους, έτσι ώστε να μην είναι πλέον εκβιάσιμες από τη Ρωσία», δήλωσε στη DW.
Η Ρωσία είναι ο δεύτερος προμηθευτής LNG της ΕΕ
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της ΕΕ, οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου περιορίστηκαν στα κράτη-μέλη από 40% το 2021 σε περίπου 8% το 2023. Αν ωστόσο συνυπολογιστεί το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), δηλαδή φυσικό αέριο σε υγρή μορφή έτσι ώστε γίνεται εφικτή η μεταφορά με πλοία, οι εισαγωγές ρωσικού αερίου στην ΕΕ έφθασαν πέρυσι το 15%.
Ένας βασικός τρόπος με τον οποίο η ΕΕ περιόρισε σημαντικά την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο ήταν η στροφή προς τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ και το Κατάρ. Μετά από γενναίες ρωσικές εκπτώσεις όμως αυξήθηκαν και πάλι οι ρωσικές εισαγωγές LNG στη ΕΕ. Σήμερα η Ρωσία είναι ο δεύτερος σε ποσότητα προμηθευτής υγροποιημένου φυσικού αερίου της ΕΕ, σύμφωνα με τον πάροχο δεδομένων Kpler. Οι 15,5 εκατομμύρια τόνοι που πωλήθηκαν στην Ευρώπη το 2023 αντιστοιχούν στο 16% των συνολικών ευρωπαϊκών εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου. Πρόκειται για αύξηση 40% σε σύγκριση με την ποσότητα LNG που διοχέτευσε η Ρωσία στην ΕΕ το 2021.
Ας σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος του LNG που φθάνει στην Ευρώπη δεν διατίθεται στην ευρωπαϊκή αγορά, αλλά επανεξάγεται σε τρίτες χώρες ωφελώντας ορισμένες χώρες-μέλη και διάφορες εταιρείες. «Σημαντικό μέρος του ρωσικού υγροποιημένου αερίου απλώς μεταφορτώνεται στην Ευρώπη», δηλώνει ο Μπέντζαμιν Χίλγκενστοκ. «Δεν σχετίζεται επομένως με τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης. Πρόκειται απλά για ευρωπαϊκές εταιρείες που κερδίζουν διευκολύνοντας ρωσικές εξαγωγές LNG», λέει ο ειδικός προσθέτοντας ότι: «Θα πρέπει να απαγορεύσουμε το ρωσικό LNG. Εκτιμώ ότι δεν παίζει πια σημαντικό ρόλο στον εφοδιασμό της Ευρώπης και ότι μπορεί να αντικατασταθεί σχετικά εύκολα με LNG από άλλες προμηθεύτριες χώρες». Έρευνα της δεξαμενής σκέψης Bruegel από το 2023 επιβεβαιώνει αυτή την εκτίμηση.
Αυστρία και Ουγγαρία προμηθεύονται ρωσικό αέριο με αγωγούς
Παρά την καταστροφή του αγωγού Nord Stream1, ρωσικό αέριο εξακολουθεί να φθάνει σε ευρωπαϊκό έδαφος μέσω Ουκρανίας και Αυστρίας, αλλά και Ουγγαρίας. Η αυστριακή δημόσια ενεργειακή εταιρεία OMV έχει σε ισχύ συμβόλαιο με τη ρωσική εταιρεία φυσικού αερίου Gazprom μέχρι το 2040. Μεγάλες ποσότητες ρωσικού αερίου εισάγει μέσω αγωγού και η Ουγγαρία. Πρόσφατα η Βουδαπέστη σύναψε συμφωνία προμήθειας φυσικού αερίου με την Τουρκία. Ειδικοί ωστόσο επισημαίνουν ότι και αυτό το αέριο, το οποίο θα μεταφέρεται μέσω Turkstream, προέρχεται επίσης από τη Ρωσία.
Οι Βρυξέλλες δηλώνουν ότι επιδιώκουν τον τερματισμό εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου μέχρι το 2027 και ο στόχος αυτός φαίνεται όλο και πιο ρεαλιστικός, εκτιμά ο Μπέντζαμιν Χίλγκενστοκ. Όσον αφορά όμως το LNG, ο ειδικός είναι πιο αισιόδοξος και δηλώνει ότι εκτός από τις πρωτοβουλίες της ΕΕ, εναπόκειται και στους εισαγωγείς μεγάλων ποσοτήτων LNG, όπως η Ισπανία και το Βέλγιο, να λάβουν περιοριστικά μέτρα. «Η εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου από την πίσω πόρτα αποτελεί τεράστιο πρόβλημα, διότι στέλνει λάθος μηνύματα. Με αυτό το τρόπο βοηθάμε τη Ρωσία να διασφαλίσει αλυσίδες εφοδιασμού LNG, κάτι που δεν θα έπρεπε να συμβαίνει».
Πηγή: DW