- Του Γιώργου Δρακόπουλου (*)
Ο υπερτουρισμός είναι ένας όρος που τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται ολοένα και συχνότερα στον δημόσιο διάλογο για τον τουρισμό. Περιγράφεται και ορίζεται από πολλές και διαφορετικές πηγές, με τρόπους και ορισμούς οι οποίοι πολύ λίγο διαφέρουν μεταξύ τους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, «ως υπερτουρισμός χαρακτηρίζεται το φαινόμενο που η τουριστική δραστηριότητα επιδρά αρνητικά στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της περιοχής ή/και η ποιότητα της εμπειρίας που αποκομίζουν οι τουρίστες/επισκέπτες του προορισμού βαίνει επιδεινούμενη» (1).
Λίγο διαφορετικά, αλλά στο ίδιο πνεύμα, το Ευρωκοινοβούλιο θεωρεί ότι: «ο υπερτουρισμός περιγράφει την κατάσταση κατά την οποία ο αντίκτυπος του τουρισμού, σε ορισμένες χρονικές στιγμές και σε συγκεκριμένες τοποθεσίες, υπερβαίνει τα όρια φυσικής, οικολογικής, κοινωνικής, οικονομικής, ψυχολογικής ή/και πολιτικής ικανότητας» (2).
(1) UNWTO, 2018. “’Overtourism’? Understanding and Managing Urban Tourism Growth beyond Perceptions”.
(2) European Parliament (EP), 2018. “Research for TRAN Committee (European Parliament’s Committee on Transport and Tourism (TRAN)) - Overtourism: impact and possible policy responses”.
Πηγή: Tourism Generis, προσαρμογή από Perkumienė, D., & Pranskūnienė, R., 2019. «Overtourism: Between the Right to Travel and Residents’ Rights. Sustainability, 11(7), 2138. https://doi.org/10.3390/su11072138»
Το Ευρωκοινοβούλιο επισημαίνει επίσης ότι «η υποψία ή η εμφάνιση φαινομένων υπερτουρισμού για μερικές μέρες σε έναν τουριστικό προορισμό δεν είναι δυνατόν να τον χαρακτηρίζει συνολικά και διαχρονικά». (Υπογραμμίσεις δικές μου).
Ερχόμαστε λοιπόν στη χώρα μας και αναρωτιόμαστε αν το φαινόμενο του υπερτουρισμού είναι υπαρκτό σε κάποιους προορισμούς, διότι στο σύνολο της χώρας, σίγουρα δεν είναι. Αρχικά και κατά προτεραιότητα, τον πρώτο λόγο τον έχουν οι κοινότητες υποδοχής και όχι οι εξ αποστάσεως «ειδήμονες». Στις κοινότητες υποδοχής τουριστών υπάρχουν οι πολλοί που ζουν από τον τουρισμό και οι λίγοι που νομίζουν ότι δεν τους αφορά ο τουρισμός. Ναι, είναι αλήθεια ότι η «πίεση» που ασκείται σε έναν προορισμό, όταν υπάρχουν ταυτόχρονα πολλοί τουρίστες/επισκέπτες, επιδρά αρνητικά στην εμπειρία των τουριστών και ναι, χαμηλώνει το επίπεδο ποιότητας ζωής των μόνιμων κατοίκων. Όμως, για το πρόβλημα δε φταίνε, ούτε οι τουρίστες, ούτε οι επιχειρηματίες, ούτε οι μόνιμοι κάτοικοι. Ποιος φταίει λοιπόν;
Τα πράγματα είναι απλά. Στην Ελλάδα, το 90% της τουριστικής δραστηριότητας λαμβάνει χώρα σε 5 Περιφέρειες. Αυτό δε θα αλλάξει στο μεσοπρόθεσμο διάστημα και έχει λίγες πιθανότητες για το μακροπρόθεσμο. Από εδώ ξεκινά και «συντηρείται» η μη ορθολογική τουριστική ανάπτυξη, μειώνοντας σημαντικά τη συμβολή του τουρισμού στην περιφερειακή ανάπτυξη. Η συνέχεια παίζεται σε τοπικό επίπεδο, συνήθως με την απουσία διαχείρισης ή με την τυχαία/κακή διαχείριση.
Η σωστή, βιώσιμη και αειφορική -που είναι και της μόδας ως εκφράσεις- διαχείριση των προορισμών, δεν μπορεί να προκύψει από τη δυνατότητα που δίνει ο νόμος σε κάποιες νομικές οντότητες της Αυτοδιοίκησης να μετονομαστούν σε «Οργανισμούς Διαχείρισης Προορισμών». Έχουμε 13 Περιφέρειες και 332 Δήμους. Φανταστείτε 345 DMMOs... Ευτυχώς όμως, έτσι όπως είναι ο νόμος, λίγοι θα το τολμήσουν, ελάχιστοι θα το καταφέρουν και κανένας δεν πρόκειται να λειτουργήσει σωστά. Η μόνη λύση λοιπόν είναι, ο σχεδιασμός και η διαχείριση των προορισμών να γίνουν σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, κάτι όμως που δε φαίνεται ακόμα στον ορίζοντα, πιθανώς ελλείψει βιταμίνης C (C= Cooperation-Collaboration-Coordination).
Συμπέρασμα: ο υπερτουρισμός είναι το αποτέλεσμα της άνευ σχεδίου διαχείρισης των προορισμών και σε καμία περίπτωση δεν προκύπτει ως παρενέργεια της ορθολογικής τουριστικής ανάπτυξης. Τέλος, η συζήτηση για όλα αυτά οδηγεί στην ανάγκη προσέγγισης της φέρουσας ικανότητας των τουριστικών προορισμών, που θα μας απασχολήσει στο σημείωμα της επόμενης εβδομάδας.
(*) O Γιώργος Δρακόπουλος είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων, πάλαι ποτέ Γενικός Διευθυντής ΣΕΤΕ και πρώην Πρόεδρος των Affiliate Members UNWTO (United Nations World Tourism Organization).
Διαβάστε επίσης
Το μοντέλο της εποχικότητας και γιατί αυτό ΔΕΝ αλλάζει
Εποχικότητα, επέκταση περιόδου και στη μέση αοριστολογία
Τουριστικός προορισμός: προτεινόμενος λειτουργικός ορισμός ως βάση για τη βιώσιμη ανάπτυξη