Η Ιταλία ήταν από τις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες που επλήγη από τον κορωνοϊό, ήδη από τον Φεβρουάριο του 2020 με ένα βαρύτατο τίμημα που, στη διάρκεια ενός έτους, αποτιμάται σε περίπου 100.000 απώλειες ανθρώπινων ζωών και ύφεση της τάξεως του -9% του ΑΕΠ.
Επισημαίνεται ότι οι Περιφέρειες του βορρά, που διαχρονικά αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 50% του ΑΕΠ της Ιταλίας, καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους παρέμειναν στο επίκεντρο της επιδημιολογικής έξαρσης, κυρίως η Περιφέρεια Lombardia (με συμμετοχή 22% στο ΑΕΠ της Ιταλίας), αλλά και οι Περιφέρειες Emilia Romagna, Veneto, Piemonte, Liguria, Toscana, Marche.
Επισημαίνεται ότι, εκτός από το πρώτο διάστημα της πανδημίας, που υπήρξε καθολική εφαρμογή των μέτρων στην ιταλική επικράτεια, στη συνέχεια τα μέτρα για τον περιορισμό και την ανάσχεση της πανδημίας διαφοροποιήθηκαν ανά Περιφέρεια σε αναλογική σχέση με τα εκάστοτε επιδημιολογικά χαρακτηριστικά και τις εισηγήσεις της Ειδικής Επιστημονικής Επιτροπή, καθώς και σε συντονισμό με τις Περιφέρειες, στην αρμοδιότητα των οποίων εμπίπτουν τα θέματα υγείας. Από 31.1.2020, η χώρα τέθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αρχικά για έξι μήνες, που διαδοχικά επεκτάθηκε και ισχύει έκτοτε ανελλιπώς έως και τις 30 Απριλίου 2021, σύμφωνα με το πρόσφατο νομοθετικό διάταγμα της Κυβέρνησης, που υπεγράφη στις 13 Ιανουαρίου 2021.
Στις 21.02.2020, οριοθετήθηκαν για πρώτη φορά “κόκκινες ζώνες” στην Ιταλία με την καταγραφή των πρώτων περιστατικών σε Ιταλούς πολίτες στη Lombardia (Codogno) και στο Veneto (Vo Euganeo). Από αρχές Μαρτίου 2020, εφαρμόστηκαν περιοριστικά μέτρα της εμπορικής δραστηριότητας και μετακίνησης των πολιτών μεμονωμένα, σε ολόκληρη την Περιφέρεια της Λομβαρδίας, καθώς και σε σειρά επαρχιών των Περιφερειών Veneto, Piemonte, Emilia Romagna και Marche. Εκ παραλλήλου, ανεστάλησαν, σε όλη την ιταλική επικράτεια, οι διοργανώσεις συνεδρίων, συναντήσεων και κάθε είδους εκδηλώσεων (πολιτιστικών, ψυχαγωγικών και αθλητικών), ενώ υπήρχαν συστάσεις για χρήση κανονικής άδειας των εργαζομένων ή ευέλικτη εργασία.
Από 11.03.2020, ο οριοθετημένος περιορισμός της οικονομικής δραστηριότητας στις Περιφέρειες του βορρά για την ανάσχεση της μετάδοσης του ιoύ Covid-19, μετετράπη σε καθολικό με ομοιόμορφη εφαρμογή και στις 20 Περιφέρειες της Ιταλίας. Συγκεκριμένα, ανεστάλησαν οι εμπορικές δραστηριότητες λιανικής, η λειτουργία της εστίασης, η παροχή υπηρεσιών προσωπικής περιποίησης (κομμωτήρια, αισθητική κλπ), οι αθλητικές δραστηριότητες και κάθε δραστηριότητα που συνεπάγεται συγκέντρωση ατόμων, ενώ προωθήθηκε η ευέλικτη εργασία (εκ περιτροπής και τηλε-εργασία) στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα.
Εκ των ανωτέρω εξαιρέθηκαν, υπό την προϋπόθεση τήρησης αυστηρών μέτρων προστασίας, οι εμπορικές δραστηριότητες λιανικής πώλησης ειδών διατροφής και πρώτης ανάγκης (σουπερμάρκετ, φαρμακεία, περίπτερα, ηλεκτρονικά κλπ), κυλικεία συμβεβλημένα με οργανισμούς όπως νοσοκομεία, η τροφοδοσία με παράδοση στο σπίτι, πρατήρια καυσίμων και ανεφοδιασμού, καθαριστήρια, γραφεία κηδειών, οι βιομηχανικές μονάδες και οι αναγκαίες για την αλυσίδα τροφοδοσίας επιχειρήσεις αγροτικών προϊόντων, τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης.
Από 25.03.2020, επιβλήθηκε παύση κάθε παραγωγικής δραστηριότητας σε όλη την ιταλική επικράτεια και ρητή αναστολή κάθε εμπορικής, πολιτιστικής, ψυγαγωγικής, αθλητικής και εν γένει επιχειρηματικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένων των αυτο-απασχολούμενων, εκτός από λιανική πώληση ειδών διατροφής και πρώτης ανάγκης, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες εξαιρέσεις. Επιβλήθηκε επίσης πλήρης απαγόρευση κυκλοφορίας εκτός από συγκεκριμένους και απολύτως δικαιολογημένους λόγους, καθώς και αναστολή κάθε εκπαιδευτικής δραστηριότητας, θρησκευτικών εκδηλώσεων, εμπορικών εκθέσεων και συνεδρίων. Παράλληλα, περιορίστηκε έτι περαιτέρω η φυσική παρουσία στις δημόσιες υπηρεσίες και εισήχθησαν ρυθμίσεις για είσοδο στην Ιταλία από άλλες χώρες. Τα εν λόγω μέτρα, που ίσχυσαν αρχικά έως 03.5.2020, παρατάθηκαν με δύο διαδοχικά νομοθετικά διατάγματα από 4.5.2020 έως 17.05.2020.
Από 18.05.2020 ήρθησαν σταδιακά οι ως άνω περιορισμοί και με τήρηση αυστηρών πρωτοκόλλων ασφαλείας για την πρόληψη ή μείωση του κινδύνου μετάδοσης του ιού, επανεκκινήθηκε η λειτουργία εμπορικών κέντρων, καταστημάτων λιανικής, ενδυμάτων, υποδημάτων, προσωπικής περιποίησης (κομμωτήρια, κέντρα αισθητικής κλπ), η εστίαση και εγκαταστάσεις θαλάσσιων λουτρών.
Από 25.05.2020 επετράπη η λειτουργία αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων (γυμναστήρια, κολυμβητήρια, αθλητικά κέντρα, μουσεία κλπ). Από 03.06.2020, στο πλαίσιο προσπαθειών τόνωσης του τουρισμού, απεφασίσθη η άρση υποχρεωτικής αυτο-απομόνωσης (“καραντίνα”) 14 ημερών για πολίτες που εισέρχονται στην Ιταλία από κράτη-μέλη της ΕΕ, Ην. Βασίλειο και Ελβετία, ενώ από 15.06.2020 ενεργοποιήθηκε η επανέναρξη λειτουργίας κινηματογράφων και θεάτρων.
Οι εν λόγω ρυθμίσεις, παρατάθηκαν με δύο διαδοχικά διατάγματα, μετά από εισηγήσεις της αρμόδιας Επιτροπής και παρέμειναν εν ισχύ σε όλη την ιταλική επικράτεια έως 07.10.2020. Παράλληλα, δόθηκε η δυνατότητα για επιμέρους περιφερειακές διαφοροποιήσεις, κατά την κρίση των αρμόδιων για θέματα υγείας Περιφερειών, με την υιοθέτηση κυρίως αυστηρότερων πρωτοκόλλων ασφαλείας, καθώς και περιορισμό στις μετακινήσεις, αναλόγως με την τάση της επιδημιολογικής κατάστασης στην επικράτειά τους.
Το δεύτερο κύμα της πανδημίας ώθησε την ιταλική κυβέρνηση στην εφαρμογή τριών διαδοχικών διαταγμάτων εντός του Οκτωβρίου (3, 13 και 26.10.2020) για την ανάσχεση της επιδημιολογικής κατάστασης, στην προσπάθεια αποφυγής επιβολής ριζικών μέτρων όπως η αναστολή λειτουργίας επιχειρήσεων και ο υποχρεωτικός κατ’ οίκον περιορισμός. Ενδεικτικά μέτρα απετέλεσαν η υποχρεωτική χρήση μάσκας σε όλους τους κλειστούς και υπαίθριους χώρους, η επιβολή από τους Δημάρχους πρόσθετων μέτρων όπως κλείσιμο οδών και πλατειών για την αποφυγή συνωστισμού, καθώς και ο περιορισμός του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων εστίασης.
Από 6.11.2020 και έως 3.12.2020 και μετά από αδυναμία ελέγχου της ανοδικής καμπύλης των κρουσμάτων, η ιταλική Κυβέρνηση αποφάσισε τη θέσπιση τριών ζωνών εσωτερικής κατάταξης επικινδυνότητας μετάδοσης του ιού, επί τη βάσει 21 επιδημιολογικών και άλλων συναφών κριτηρίων, ήτοι κίτρινη, πορτοκαλί και κόκκινη, με διαφοροποιούμενα, κατ΄αναλογία
προς το ιικό φορτίο ανά ζώνη περιοριστικά μέτρα. Σε όλη την ιταλική επικράτεια επιβλήθηκε νυκτερινή απαγόρευση της κυκλοφορίας από τις 22:00 έως 05:00.
Ενδεικτικά, σημειώνεται ότι τον Νοέμβριο του 2020, από τις 20 Περιφέρειες της χώρας, μόνο 4 ενετάγησαν στη ζώνη ήπιας επικινδυνότητας (κίτρινη ζώνη), 9 στην ζώνη μεσαίας επικινδυνότητας (πορτοκαλί ζώνη) και 7 Περιφέρειες στην ζώνη υψηλής επικινδυνότητας (κόκκινη ζώνη). Οι οικονομικά ισχυρές Περιφέρειες του βορρά Lombardia και Piemonte, που ήταν καθ’ όλο το διάστημα του Νοεμβρίου στην κόκκινη ζώνη, εντάχθηκαν στην πορτοκαλί ζώνη μετά τις 3.12.2020.
Κατά την εορταστική περίοδο του Δεκεμβρίου, η ιταλική επικράτεια εντάσσεται συνολικά στην κόκκινη ζώνη και συνεπώς τέθηκε σε εφαρμογή η αναστολή της λειτουργίας εμπορικών καταστημάτων και εστίασης στις εξής ημερομηνίες από 24.12.2020 έως 27.12.2020, 31.12.2020 έως 03.01.2021 και από 05.01.2021 έως 06.01.2021. Τις ημερομηνίες από 28 έως 30.12.2020 και 04.01.2021 η χώρα χαρακτηρίζεται πορτοκαλί ζώνη.
Ειδικότερα, στην κίτρινη ζώνη, χαμηλής επικινδυνότητας μετάδοσης του ιού ισχύουν τα ακόλουθα: το ωράριο λειτουργίας της εστίασης είναι 06:00 έως 18:00, η υπηρεσία διανομής επιτρέπεται έως τις 22:00, εμπορικές δραστηριότητες, κέντρα αισθητικής, κομμωτήρια λειτουργούν με τήρηση των σχετικών πρωτοκόλλων ασφαλείας, ενώ αναστέλλεται η λειτουργία των εμπορικών κέντρων τα Σαββατοκύριακα και κατά τη διάρκεια εορτών. Αναστέλλεται επίσης η λειτουργία πολιτιστικών, ψυχαγωγικών και αθλητικών δραστηριοτήτων, με εξαίρεση τα αθλητικά κέντρα (πχ. μουσεία, εκθέσεις, θέατρα, κινηματογράφοι, γυμναστήρια και κολυμβητήρια, καταστήματα τυχερών παιγνίων). Από 15.03.2021, στην κίτρινη ζώνη μουσεία και πολιτιστικές δραστηριότητες λειτουργούν μόνο καθημερινές.
Στην πορτοκαλί ζώνη, ήπιας επικινδυνότητας, πέραν των ισχυόντων μέτρων στην κίτρινη ζώνη ισχύουν περαιτέρω τα εξής: αναστέλλεται η λειτουργία χώρων εστίασης, με εξαίρεση τις υπηρεσίες διανομής έως τις 10μμ., καθώς και η λειτουργία μουσείων και πολιτιστικών χώρων, και κέντρων αισθητικής, ενώ τα κομμωτήρια παραμένουν ανοιχτά. Περιορίζονται οι μετακινήσεις μεταξύ Περιφερειών και Δήμων, με εξαίρεση λόγους υγείας, εκτάκτου ανάγκης.
Στην κόκκινη ζώνη, υψηλής επικινδυνότητας, πέραν των ως άνω μέτρων, ισχύει γενική 24ωρη απαγόρευση κυκλοφορίας, εκτός αυστηρών εξαιρέσεων, αναστολή λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων, με εξαίρεση καταστημάτων τροφίμων, φαρμακεία, καπνοπωλεία, καθαριστήρια και κομμωτηρία, τα κέντρα αισθητικής παραμένουν κλειστά. Από 15.03.2021 η απαγόρευση της κυκλοφορίας ισχύει από 18:00 έως 05:00.
Από 15.01.2021 δημιουργείται μια επιπρόσθετη ζώνη, η λευκή, για Περιφέρειες με καταγεγραμμένο δείκτη μεταδοτικότητας Rt κάτω της μονάδος, όπου τα μόνα ισχύοντα περιοριστικά μέτρα εστιάζουν στην υποχρεωτική χρήση μάσκας σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, με εξαίρεση παιδιών κάτω των 6 ετών, καθώς και την τήρηση αποστάσεων εγγύτητας. Η πρώτη και μοναδική Περιφέρεια της Ιταλίας που εντάχθηκε στην λευκή ζώνη ήταν η Σαρδηνία.
Από 15.03.2021 έως και 06.04.2021, όπου σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διατάξεις, στην κόκκινη ζώνη εντάσσονται αυτόματα Περιφέρειες με κρούσματα που υπερβαίνουν τα 250 ανά 100.000 κατοίκους ή με δείκτης Rt άνω του 1,25, ολόκληρη η ιταλική επικράτεια εντάχθηκε στην κόκκινη ζώνη, εκτός από τις Περιφέρειες Umbria και Calabria στην πορτοκαλί, Σικελία στην κίτρινη και Σαρδηνία στη λευκή ζώνη. Σημειώνεται ότι στα γενικά μέτρα της κυβέρνησης δύναται να προστίθενται και περαιτέρω εξειδικευμένα επί το αυστηρότερον των Περιφερειαρχών και τοπικών αρχών.
Μετά τις πρόσφατες αξιολογήσεις των επιδημιολογικών χαρακτηριστικών, η Περιφέρειa Lazio από 30.03.2021 εντάσσεται στην πορτοκαλί ζώνη έως και 03.04.2021, ημερομηνία που επανέρχεται εκ νέου η εφαρμογή των ρυθμίσεων της κόκκινης ζώνης σε όλη την ιταλική επικράτεια σε συνδυασμό με τον εορτασμό του καθολικού Πάσχα έως 06.04.2021.
Επισημαίνεται ότι σειρά Περιφερειών της Ιταλίας, με δείκτη Rt άνω της μονάδας, ενδέχεται να διατηρήσουν το καθεστώς κόκκινης ή πορτοκαλί ζώνης, ανάλογα με τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά έως και 30.04.2021, ημερομηνία που εκπνέει, σύμφωνα με τα ισχύοντα η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην Ιταλία.
Συμπερασματικά, κατά τη διάρκεια των χρονικών διαστημάτων, που επετράπη η λειτουργία της εστίασης και των εμπορικών καταστημάτων, για σειρά εξ αυτών δεν κατέστη εφικτή η επαναλειτουργία τους, εξέλιξη που συναρτάται άρρηκτα με το δυσθεώρητο κόστος και υποχρεώσεις, ενώ σημαντικό τμήμα εξ αυτών προέβη σε οριστική διακοπή της λειτουργία τους.