Όλο και περισσότερο έδαφος κερδίζει στα σύγχρονα ταξίδια διακοπών η έννοια του «δημιουργικού τουρισμού», σύμφωνα με τον οποίο, οι επισκέπτες αντί να αποκομίζουν παθητικά εμπειρίες διακοπών από τον προορισμό που επέλεξαν, ενδιαφέρονται να απολαύσουν την τουριστική εμπειρία συμμετέχοντας σε τοπικές πολιτιστικές δραστηριότητες.
Ο Δημιουργικός Τουρισμός αποτελεί μια εναλλακτική μορφή τουρισμού, που επιδιώκει να συμβάλλει στην απόλαυση της τουριστικής εμπειρίας από μιαν άλλη οπτική και παράλληλα να συνδέσει την τουριστική με την τοπική οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη. Για παράδειγμα, αντί να πάρουν μαζί τους στη χώρα προέλευσης ένα αντίγραφο αρχαίου σκεύους της Κρήτης, οι τουρίστες έχουν τη δυνατότητα να γραφτούν σε μαθήματα κατασκευής τέτοιων αντικειμένων.
Οι δημιουργικές δραστηριότητες είναι ένας τρόπος με τον οποίο μπορούν να διεισδύσουν στην τοπική κουλτούρα, ανακαλύπτοντας τα κρυμμένα ταλέντα του λαού και αποκομίζοντας τις αντίστοιχες αυθεντικές αναμνήσεις.
Παρότι πάντα υπήρχε, ο δημιουργικός τουρισμός με την έννοια που έχει λάβει τα τελευταία χρόνια, όπως σημειώνει το e-hotelier, ξεκίνησε το 2000. Στο βιβλίο Creative Tourism που φιλοξένησε τον διεθνή διάλογο για το ζήτημα το 2009, ο Crispin Raymond, δίνει τις βασικές πληροφορίες της έννοιας της μορφής αυτής τουρισμού, στη διαμόρφωση της οποίας συνέβαλλε και ο ίδιος.
Το 2000, όταν η κόρη του έστελνε γράμματα από τις ταξιδιωτικές δραστηριότητές της σε ταξίδι στη Νοτιοανατολική Ασία και την Αυστραλία, με κατεύθυνση προς τη Ν. Ζηλανδία, ο ίδιος και η γυναίκα του έμειναν έκπληκτοι από αυτές. Η κόρη τους, από όπου κι αν πέρασε, γραφόταν σε μαθήματα για παραδοσιακές τεχνικές, όπως το μασάζ, μαγειρική κτλ.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Crispin Raymond συνάντησε τον Greg Richards, κατά τη διάρκεια μιας διάλεξης για τον πολιτιστικό τουρισμό στην Πορτογαλία. Ο Greg Richards στην ομιλία του ισχυρίστηκε ότι ο πολιτιστικός τουρισμός έπρεπε να γίνει πιο διαδραστικός και δημιουργικός, και πως θα έπρεπε να προσφέρεται στους τουρίστες κάτι πιο ικανοποιητικό από απλές επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς/ ιστορικούς χώρους. Τότε, ο Crispin Raymond δημιούργησε την ορολογία «δημιουργικός τουρισμός», για όσα περιέγραφε η κόρη του στα γράμματά της. Μετά το τέλος της διάλεξης συνάντησε τον Greg Richards και ξεκίνησαν τη συνεργασία τους επάνω σε αυτό το νέο, πολλά υποσχόμενο, όρο.
Το Νοέμβριο του ίδιου έτους όρισαν τον δημιουργικό τουρισμό ως «τον τουρισμό που προσφέρει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να αναπτύσσουν τις δημιουργικές τους ικανότητες μέσα από τη διαδραστική συμμετοχή τους σε μαθήματα και εμπειρίες μάθησης που είναι χαρακτηριστικά του προορισμού που διάλεξαν για τις διακοπές τους».
Σήμερα, το Δίκτυο Δημιουργικού Τουρισμού (Creative Tourism Network), το οποίο ιδρύθηκε το 2010 στη Βαρκελώνη από το ίδρυμα FUSIC, στοχεύει στην προώθηση της νέας τάσης και στη διάδοση των πόλεων που των περιοχών που προσφέρονται για αυτό το είδος τουρισμού. Το δίκτυο αποτελείται από ένα ευρύ φάσμα προορισμών-μελών, που είτε είναι πρωτεύουσες κρατών, είτε χωριά ή ακόμα και ολόκληρες χώρες.
Τον Οκτώβριο του 2013, στο τέλος του 7ου Διεθνούς Συνεδρίου για τον Υπεύθυνο Τουρισμό, το Δίκτυο Δημιουργικού Τουρισμού έλαβε βραβείο της Καλύτερης Πρωτοβουλίας Υπεύθυνου Τουρισμου.
Πολλές δραστηριότητες μπορούν να διεξάγονται στη διάρκεια ενός τέτοιου ταξιδιού. Οι περισσότερες αποτελούν χαρακτηριστικό της εκάστοτε περιοχής, όπως καθορίζονται από τους θεμελιωτές της έννοιας του δημιουργικού τουρισμού. Για παράδειγμα, στο χωριό Biot της Γαλλίας προσφέρονται πενταήμερα μαθήματα κατασκευής γυαλιού, ενώ στη Γουατεμάλα η διαδρομή Maya Textile Route αποτελείται από μια εννιαήμερη περιοδεία επισκέψεων σε πόλεις και μουσεία σε συνδυασμό με εργαστήρια εκμάθησης του παραδοσιακού τρόπου ύφανσης.
Οι δραστηριότητες εξαπλώνονται πρακτικά σε κάθε γωνιά του κόσμου, καθώς και σε πόλεις που δεν είναι μέλη του δικτύου δημιουργικού τουρισμού. Περιλαμβάνουν ωριαία εργαστήρια έως μαθήματα με διάρκεια μερικών ημερών. Ορισμένοι προορισμοί προσφέρουν πιο γενικές δραστηριότητες, όπως μαθήματα ζωγραφικής και φωτογραφίας που δεν είναι απαραίτητα συνδεδεμένα με την τοπική πολιτιστική παράδοση. Οι δραστηριότητες αυτές δίνουν στους επισκέπτες τη δυνατότητα να γνωρίζουν τους ντόπιους και να μοιράζονται μαζί τους δραστηριότητες που τους ενθουσιάζουν.
Σύμφωνα με τον Greg Richards, οι τουρίστες είναι όλο και πιο πρόθυμοι να λαμβάνουν μέρος σε τέτοιες εμπειρίες, κάτι που αναδεικνύει την ανάγκη τους να εκφράζονται και να συνδέονται με άλλους ανθρώπους. Κατά τη γνώμη του ίδιου, οι διακοπές δεν αφιερώνονται πια αποκλειστικά στην ξεκούραση, αλλά και στην εκπαίδευσης και την προσωπική ανάπτυξη.
Ο δημιουργικός τουρισμός φαίνεται να έχει συγγένεια με μια άλλη τάση στα ταξίδια, που ονομάζεται «Κάντο μόνος σου» (Do It Yourself), η οποία σημαίνει ότι ο τουρίστας κάνει ή φτιάχνει μόνος του πράγματα αντί να τα αγοράζει, όπως κοσμήματα κτλ.
Ο δημιουργικός τουρισμός δεν είναι μόνο χρήσιμος στους τουρίστες αλλά και στις τοπικές κοινωνίες. Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί η εγκατάσταση το 2012 ενός τμήματος του μουσείου του Λούβρου σε μια περιοχή της Γαλλίας που ήταν τουριστική. Από τότε, οι κάτοικοι της περιοχής αυτής δημιούργησαν πολιτιστικά και δημιουργικά εργαστήρια τα οποία θα αναλάμβαναν την επιμόρφωση των τουριστών σχετικά με την κουλτούρα και στην ιστορία της περιοχής, ανεβάζοντας το επίπεδο διατήρησης της παράδοσης της περιοχής σε σημεία που προηγουμένως δεν είχαν προσεγγισθεί.
Επίσης, ο δημιουργικός τουρισμός μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικό εργαλείο προσέλκυσης τουριστών καθόλη τη διάρκεια του χρόνου. Προορισμοί όμως η Ίμπιζα, η οποία προσελκύει τουρίστες το καλοκαίρι και τον υπόλοιπο χρόνο αδειάζει, μπορούν να αξιοποιήσουν τη νέα μορφή τουρισμού αλλάζοντας την εικόνα που έχει ο κόσμος για αυτούς. Πλέον οι τουρίστες μπορούν να επισκεφθούν την Ίμπιζα για να γίνουν… DJ!