WWF Ελλάς | Άμεση παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σωτηρία των περιοχών Natura 2000

Σε λίγες ημέρες, συμπληρώνονται δύο χρόνια από την καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) κατά της Ελλάδας για μη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις περιοχές Natura 2000. Συγκεκριμένα, στις 17 Δεκεμβρίου 2020, το ΔΕΕ καταδίκασε την Ελλάδα για μη συμμόρφωση με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους, καθώς η χώρα μας δεν καθόρισε ως όφειλε, εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας (έως το 2012), τους κατάλληλους στόχους διατήρησης και τα αναγκαία μέτρα διατήρησης για τις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα.  Μάλιστα, η καταδικαστική αυτή απόφαση του ΔΕΕ αφορούσε το σύνολο της χώρας, και όχι συγκεκριμένες περιοχές ή είδη, αποδεικνύοντας τη γενικευμένη αδυναμία της Ελλάδας να προστατεύσει σημαντικά και ευαίσθητα οικοσυστήματα.

 Με τη λυπηρή διαπίστωση πως ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί όλα αυτά τα χρόνια στη χώρα μας για την ουσιαστική προστασία των περιοχών Natura 2000, το WWF Ελλάς απέστειλε σήμερα σχετική αναφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μέσα από την αναφορά, το WWF αναδεικνύει το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν έχει προβεί στις απαιτούμενες ενέργειες για να συμμορφωθεί με την απόφαση του Δικαστηρίου, καλώντας παράλληλα, την ΕΕ να αναλάβει άμεσα δράση, προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία και η νομιμότητα για κάθε δραστηριότητα που συντελείται μέσα στις περιοχές Natura 2000 της χώρας.

Από τη δημιουργία του δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα, δηλαδή εδώ και δύο δεκαετίες περίπου, οι ενέργειες στις οποίες έχει προβεί η χώρα μας έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα, αφήνοντας ουσιαστικά, τους πολύτιμους αυτούς πυρήνες βιοποικιλότητας εντελώς απροστάτευτους. Ελάχιστες από τις περιοχές αυτές στη χώρα μας έχουν κάποιο προστατευτικό καθεστώς, ενώ τα θεσμοθετημένα μέτρα, όπως έκρινε το ΔΕΕ στην απόφασή του τον Δεκέμβριο του 2020, είναι ελλιπή και ανεπαρκή, και δεν είναι σύμφωνα με τις επιταγές της ευρωπαϊκής οδηγίας.

Μάλιστα, η απόφαση του ΔΕΕ δεν ήταν η πρώτη καταδικαστική απόφαση κατά της χώρας μας για ελλιπή προστασία οικοτόπων και ειδών στο πλαίσιο της οδηγίας για τους οικοτόπους. Είχαν προηγηθεί αρκετές άλλες καταδικαστικές αποφάσεις για συγκεκριμένες περιοχές, όπως για τη Ζάκυνθο (2002 και 2012), τον Κυπαρισσιακό κόλπο (2016), τη λίμνη Κορώνεια (2011), αλλά και για συγκεκριμένα είδη, όπως για την οχιά στη Μήλο (2006). Ωστόσο, η απόφαση του Δεκεμβρίου 2020 αφορούσε το σύνολο της χώρας, καταδεικνύοντας, με αυτόν τον τρόπο, τις χρόνιες παθογένειες και τα συστηματικά κενά στο εγχώριο σύστημα που καθιστούν τη χώρα μας αδύναμη στο να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις υποχρεώσεις της για ορθή προστασία των μοναδικών αυτών περιοχών και εν τέλει για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Ποιες ενέργειες έχει κάνει η Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια & τι πρέπει να κάνει για να διασφαλιστεί η προστασία των περιοχών Natura 2000

Τα προηγούμενα χρόνια, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) έχει εκκινήσει κάποιες διαδικασίες για τη λήψη μέτρων, όπως το έργο των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών που θα οδηγήσει στην έκδοση προεδρικών διαταγμάτων και σχεδίων διαχείρισης για όλες τις περιοχές Natura 2000 της χώρας,  αλλά το έργο αυτό σημειώνει σημαντικές καθυστερήσεις και προβλήματα και είναι αμφίβολο πώς και πότε θα ολοκληρωθεί.

Σε κάθε περίπτωση, οι ενέργειες της Ελλάδας για συμμόρφωση με την απόφαση του δικαστηρίου είναι ανεπαρκείς και ελλιπείς, ενώ πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες του ΥΠΕΝ (όπως π.χ. ο περιβαλλοντικός νόμος 4685/2020 και η πρόβλεψη για τη δημιουργία υπο-περιοχών προστασίας εντός των περιοχών Natura 2000 στο  ν.4782/2021), είναι αντίθετες με την οδηγία για τους οικοτόπους και οδηγούν προς την λάθος κατεύθυνση.

Έχοντας ως απώτερο στόχο τη διασφάλιση ενός αποτελεσματικού και ουσιαστικού προστατευτικού καθεστώτος για τις περιοχές του δικτύου Natura 2000, το WWF Ελλάς μέσα από την αναφορά του, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί στις απαιτούμενες ενέργειες, προκειμένου να διασφαλίσει ότι η χώρα μας θα προβεί άμεσα στις εξής κρίσιμες ενέργειες:

α) να καθορίσει τους στόχους διατήρησης για τους προστατευόμενους οικοτόπους και είδη στις περιοχές Natura 2000,

β) να εκδώσει προεδρικά διατάγματα και σχέδια διαχείρισης για τις περιοχές Natura 2000 που θα περιλαμβάνουν κατάλληλα και αναγκαία μέτρα για την προστασία ειδών και οικοτόπων.

O Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός διευθυντής στο WWF Ελλάς, σχολιάζει: «Δυο χρόνια μετά την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για ελλιπή προστασία των περιοχών του δικτύου Νatura, και έναν χρόνο μετά την προσωπική δέσμευση του ίδιου του πρωθυπουργού ότι η  ανακήρυξη του καθεστώτος προστασίας για όλες τις περιοχές Natura 2000 θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2022, διαπιστώνουμε πως ελάχιστη απτή πρόοδος έχει σημειωθεί. Είναι εμφανές πως η ουσιαστική προστασία και βιώσιμη ανάπτυξη αυτών των πολύτιμων περιοχών δεν έχει υπάρξει στρατηγική επιλογή της χώρας κι αυτό είναι απογοητευτικό. Ας αντιληφθούμε πως κάτι τέτοιο δεν αποτελεί μόνο θεσμική μας υποχρέωση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και ηθική μας υποχρέωση απέναντι στις επόμενες γενιές».

Η Σοφία Κόπελα, υπεύθυνη πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον στο WWF Ελλάς, προσθέτει: «Οι προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 αποτελούν ένα κρίσιμο εργαλείο τόσο για την προστασία και διατήρηση σημαντικών και ευαίσθητων οικοτόπων και ειδών, όσο και για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών και της χώρας μας. Οι περιοχές Natura 2000 αποτελούν μέρος της ευρωπαϊκής φυσικής κληρονομιάς, στην προστασία της οποίας αποσκοπεί η νομοθεσία της ΕΕ. Η χρόνια ολιγωρία της ελληνικής πολιτείας να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας αφήνουν τους σημαντικούς αυτούς πυρήνες βιοποικιλότητας επί της ουσίας απροστάτευτους απέναντι σε σημαντικές απειλές και πιέσεις. Για όλους αυτούς τους λόγους, θεωρούμε κρίσιμη την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής».

Η υποβάθμιση της φύσης και των φυσικών οικοσυστημάτων έχει σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή, την υγεία, την οικονομία και την ευημερία της κοινωνίας μας.  Η μη συμμόρφωση της Ελλάδας με την οδηγία για τους οικοτόπους και την απόφαση του Δικαστηρίου εκθέτει τη χώρα μας σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο και θέτει σε κίνδυνο την επίτευξη του στόχου της οδηγίας για την προστασία της βιοποικιλότητας και την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής και οικολογικής κρίσης.