Ανοικτή για το κοινό η «Οικία της Ευρώπης» στη Σπάρτη

​Αποδίδεται στο κοινό, η «Οικία της Ευρώπης» στη Σπάρτη, μετά την ολοκλήρωση του έργου «Προστασία, ανάδειξη και απόδοση της Οικίας των Ψηφιδωτών στο Δήμο Σπάρτης». Το έργο της ανάδειξης καθιστά απολύτως επισκέψιμο ένα μνημείο, που χρόνια τώρα παρέμενε δύσκολα προσβάσιμο και το εντάσσει στον αστικό ιστό και την κοινωνική ζωή της σύγχρονης πόλης.

Αύριο Τρίτη 18 Μαΐου, ημέρα του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, αρχαιολόγοι και συντηρητές της Εφορείας Λακωνίας θα υποδέχονται τους επισκέπτες προκειμένου να τους ξεναγήσουν στον χώρο, να παρουσιάσουν τις εν εξελίξει εργασίες συντήρησης των δύο ψηφιδωτών δαπέδων και να μιλήσουν για τις τεχνικές κατασκευής ψηφιδωτών και το ιδιαίτερα σημαντικό εργαστήριο της ρωμαϊκής Σπάρτης.

Το έργο προβολής και ανάδειξης των ψηφιδωτών ξεκίνησε με πρωτοβουλία του τ. Υπουργού Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, ο οποίος είναι Πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού Οργανισμού «Φίλοι των Ψηφιδωτών της Σπάρτης» και χρηματοδοτήθηκε με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), ύψους 331.000 ευρώ, και εκπονήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη: «Αποδίδεται σήμερα ολοκληρωμένο ένα σημαντικό μνημείο για την πόλη της Σπάρτης, η «Οικία της Ευρώπης» η οποία στεγάζει δύο μοναδικά ψηφιδωτά έργα: Tην «Αρπαγή της Ευρώπης» και τον «Ορφέα ως γητευτή ζώων», λαμπρά δείγματα σπαρτιατικών εργαστηρίων. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον τ. Υπουργό Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, με πρωτοβουλία και επιμονή του οποίου ξεκίνησε το έργο ανάδειξης της «Οικίας της Ευρώπης», αλλά και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, η στήριξη του οποίου συμβάλλει στη δημιουργία ενός νέου και εξωστρεφούς πολιτιστικού προσώπου, με το οποίο η πρωτεύουσα της Λακεδαίμονος ξανασυστήνεται στον κόσμο. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού δια των αρμοδίων υπηρεσιών του, την Διεύθυνση Μελετών και Εκτέλεσης Εργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτηρίων και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας, συνεργάζεται στενά με το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος για την επέκταση και την συνολική αναβάθμιση του Παλαιού Αρχαιολογικού Μουσείου της Σπάρτης. Παράλληλα, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Πελοποννήσου ολοκληρώνονται οι μελέτες για το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείου της πόλης, που θα στεγαστεί στις εγκαταστάσεις του κτηρίου ΧΥΜΟΦΙΞ. Σε συνδυασμό και με όλα τα άλλα έργα που ήδη εκπονούνται και προγραμματίζονται στην Σπάρτη και την Λακωνία συνολικά προωθείται και εμπεδώνεται ένα νέο, βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο για ολόκληρη την περιοχή».

Στη συμβολή των οδών Διοσκούρων και Παλαιολόγου, στη Σπάρτη, όπου βρίσκεται η «Οικία της Ευρώπης» συνολικού εμβαδού 1.800 τ.μ., αποκαλύφθηκαν τον 19ο αιώνα, τα σημαντικά ρωμαϊκά ψηφιδωτά δάπεδα, «Αρπαγή της Ευρώπης» (1872) και «Ο Ορφέας ως γητευτής ζώων» (1897). Τα ψηφιδωτά, που πιθανόν αποτελούσαν τμήματα του επιδαπέδιου διακόσμου μιας ή δύο γειτονικών πλούσιων ρωμαϊκών οικιών, χρονολογούνται  στα τέλη του 3ου ‒ αρχές του 4ου αι. μ.Χ. και διακρίνονται για τη σύνθεση, τους πλούσιους χρωματισμούς τους και τη δεξιότητα στην απόδοσή τους. Την εποχή εκείνη δραστηριοποιήθηκαν στη Σπάρτη δύο τοπικά εργαστήρια παραγωγής ψηφιδωτών που απέδωσαν εξαιρετικά έργα τέχνης.  Οι έρωτες των θεών, η μουσική και η ποίηση αποτελούν κάποιες από τις κύριες πηγές έμπνευσης επιλογής των εικονογραφικών θεμάτων.

Το ψηφιδωτό με την παράσταση της αρπαγής της Ευρώπης, διαστάσεων 2,06 χ 2,00 μ., είναι το κεντρικό θέμα του ενός ψηφιδωτού (ψηφοθετημένου) δαπέδου. Η Ευρώπη αποδίδεται ως γυμνή νεαρή γυναίκα καθισμένη επάνω στον μεταμορφωμένο σε ταύρο Δία, σε κίνηση προς τα δεξιά, ενώ δύο φτερωτοί ερωτιδείς συγκρατούν το ιμάτιό της, θυμίζοντας παραστάσεις της θαλάσσιας Αφροδίτης. Πρόκειται για ένα σπάνιο εικονογραφικό σχήμα που καθιστά το ψηφιδωτό ιδιαίτερο. Το ψηφιδωτό με την παράσταση του Ορφέα, διαστάσεων 1,40 χ 1,13 μ., απεικονίζει τη μυθική φιγούρα του Ορφέα με τη λύρα του να σαγηνεύει τα ζώα, τα πτηνά και ερπετά.

Και τα δύο θέματα απαντούν και σε άλλα ψηφοθετημένα δάπεδα της Σπάρτης των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων με διαφορετικό τρόπο απόδοσης αποδεικνύοντας την ευρηματικότητα και τις ικανότητες των καλλιτεχνών των σπαρτιατικών εργαστηρίων παραγωγής ψηφιδωτών.

Η κατασκευή των δύο στεγάστρων στα τέλη του 19ου αι., καταλυτικής σημασίας για την προστασία των ψηφιδωτών, δεν επέτρεψε τον ακριβή προσδιορισμό και τη λειτουργία των χώρων τους οποίους διακοσμούσαν. Ωστόσο, πρόσφατα ευρήματα υποδεικνύουν πολύ πιθανή τη διασύνδεση του ψηφιδωτού του Ορφέα με λουτρική εγκατάσταση, υπόθεση η οποία είχε διατυπωθεί και για τα δύο δάπεδα την εποχή της ανακάλυψής τους.

Σημειώνεται ότι μετά την καθιέρωση του Ευρώ ως κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, από 1ης Ιανουαρίου 2002, η Ελλάδα επέλεξε για το κέρμα των 2 Ευρώ την παράσταση της αρπαγής της Ευρώπης, όπως αυτή απεικονίζεται στο ψηφιδωτό της Σπάρτης, σε σχέδιο του Γιώργου Σταματόπουλου.

Η είσοδος στην «Οικία της Ευρώπης» είναι ελεύθερη. Το ωράριο λειτουργίας του χώρου είναι Δευτέρα, Τετάρτη έως Κυριακή 8.30-15.30.