Θεόδωρος Κόντες |: Προοπτικές και ελπίδες για νέα ιστορικά στην κρουαζιέρα παγκοσμίως

• Γράφει ο Θεόδωρος Κόντες, επίτιμος πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών Κρουαζιεροπλοίων και Φορέων Ναυτιλίας (ΕΕΚΦΝ)

Είναι γεγονός ότι μετά από τα υψηλά αποτελέσματα με τα οποία έκλεισε παγκοσμίως ο κλάδος της Κρουαζιέρας το έτος 2023, ο πήχης ανέβηκε αρκετά ψηλά για το έτος 2024, που ήδη διανύουμε, και οι προβλέψεις δείχνουν ότι θα ξεπεραστεί κάθε ιστορικό ρεκόρ στον κλάδο παρά τις μελλοντικές περιβαλλοντικές απαιτήσεις, τις απαιτήσεις για ασφάλεια κλπ αλλά παράλληλα και τις γεωπολιτικές εξελίξεις και οικονομικές αλλαγές. 

Το έτος 2023 καταγράφηκε παγκοσμίως μια κίνηση 31,7 εκατομμύρια επιβατών, η οποία ξεπέρασε ήδη και τα υψηλά αποτελέσματα του 2019 κατά περίπου 7%, με προοπτική για το 2024 να αναμένουμε μια περαιτέρω αύξηση του περίπου 8%.  Επίσης, αναμένουμε μέχρι το έτος 2028 μια ανάλογη ετήσια επιπλέον αύξηση που θα κυμαίνεται από 8% - 10%. 

Ο τομέας της Κρουαζιέρας ήταν πράγματι ο κλάδος του τουρισμού που είχε πληγεί δραματικά την περίοδο του κορονοϊού, αλλά γεγονός είναι ότι η επανεργοποίηση του κλάδου μέσα στα έτη που ακολούθησαν ήταν εκπληκτική σε οργάνωση, αλλά και στην εκ νέου αλματώδη ανάπτυξη φθάνοντας και υπερβαίνοντας νωρίτερα από το προβλεπόμενο διάστημα την κίνηση του 2019.

Το έτος 2022, ο τουρισμός της Κρουαζιέρας είχε φθάσει στο 90% του οικονομικού αποτελέσματος του έτους 2019, παρόλο που ο αριθμός των επιβατών δεν ήταν μεγαλύτερος του 70% του έτους 2019. Αυτό βέβαια σημειώθηκε λόγω του περιορισμού της πληρότητας των πλοίων, αλλά και λόγω της αύξησης της τουριστικής κίνησης με luxury πλοία μικρού και μεσαίου μεγέθους.

Το έτος 2024, ο κλάδος προβλέπεται να ξεπεράσει τα 34 εκατομμύρια επιβάτες κρουαζιέρας, ίσως να πλησιάσει και τα 35 εκατομμύρια.

Η παγκόσμια χωρητικότητα επιβατών προβλέπεται να αυξηθεί από 677,000 κλίνες το έτος 2024, σε 745,000 το 2028. Οι νέες κατασκευές επανήλθαν σε επίπεδα εποχής προ κορονοϊού. Αύξηση παρατηρείται και στα μικρά luxury κρουαζιερόπλοια (expeditions) αλλά και στα μεσαίου μεγέθους. Mega cruisers συνεχίζονται να κατασκευάζονται αλλά σε μικρότερο αριθμό από την προ covid εποχή. 

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι οι εταιρείες Κρουαζιέρας επενδύουν ιδιαίτερα υψηλά ποσά στην τεχνολογία πρόωσης και στην βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας μετατροπής χρήσης εναλλακτικών καυσίμων στο μέλλον για τους κινητήρες που χρησιμοποιούνται, κάνοντας βέβαια μεγάλες έρευνες και μελέτες με σκοπό την ελαχιστοποίηση εκπομπής σε άνθρακα με απώτερο σκοπό να μηδενιστεί το έτος 2050.

Για τα κρουαζιερόπλοια που κατασκευάζονται σήμερα και για όσα θα κατασκευασθούν στο απώτερο μέλλον, οι κινητήρες με LNG είναι αυτοί που χρησιμοποιούνται περισσότερο στα εν λόγω πλοία, και ιδιαίτερα στα mega cruisers, μια που το LNG είναι πιο εύκολο να παρέχεται στα λιμάνια που προγραμματίζονται να προσεγγίζουν, αλλά όμως δεν συμπεριλαμβάνεται στα καύσιμα με μηδενικούς ρύπους, ανήκουν όμως στην κατηγορία των αρκετά μειωμένων ρύπων.  Τα μικρότερα πλοία χρησιμοποιούν κινητήρες διπλού καυσίμου / κυψελών συνδυαστικά με μερικώς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και συστοιχία μπαταριών.

Όπως αντιλαμβάνεσθε, για να επιτευχθεί η εφαρμογή των μηδενικών ρύπων  μέχρι το 2050 με τα σημερινά δεδομένα δεν είναι μια εύκολη ιστορία και προβληματίζει τις πλοιοκτήτριες εταιρείες που επενδύουν τεράστια κεφάλαια για cruisers, και ίσως να είναι άγνωστο το ακριβές πεδίο επιτυχίας αυτού του σκοπού.

Φυσικά οι μελέτες συνεχίζονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς την χρήση μηδενικών ρύπων καυσίμων, (υδρογόνο, αμμωνία κλπ), αλλά και μικρών ατομικών αντιδραστήρων για χρήση πυρηνικής ενέργειας. Το μέλλον όμως και η εξασφάλιση τέτοιων εγκαταστάσεων είναι πολύ μακριά. 

Επανερχόμαστε τώρα στα οικονομικά στοιχεία του κλάδου. Η συνεισφορά στην παγκόσμια οικονομία το έτος 2022 ήταν ΔολλΗΠΑ138 δις, ενώ το 2023 θα πρέπει να υπολογίσουμε ότι θα πλησιάσει τα ΔολλΗΠΑ150δις. 

Επίσης, το έτος 2022 υπήρχε απασχόληση σε 1,2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, ενώ το 2023 υπολογίζεται ότι έφθασαν στα 1,26 εκατομμύρια. Οι μισθοί που πληρώθηκαν το 2022 έφθασαν στα ΔολλΗΠΑ 43δις, και το 2023 στα ΔολλΗΠΑ45 δις.  Τέλος, ένα ποσοστό επιβατών Κρουαζιέρας της τάξεως του 55% δηλώνουν ότι είναι τουρίστες που επιστρέφουν για διακοπές σε ορισμένους προορισμούς με σχετικό όφελος στο γενικό τουριστικό ρεύμα. 

Σχετικά με το εργατικό δυναμικό στα κρουαζιερόπλοια, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ναυτικών διαφόρων ειδικοτήτων πολυεθνικού επιπέδου που κατά το έτος 2024 αναμένεται να απασχοληθούν περίπου 300,000 εργαζόμενοι από περισσότερες από 150 χώρες. 

Επίσης, ο αριθμός γυναικών που εργάζεται σε κρουαζιερόπλοια αυξάνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα ποσοστό της τάξεως του 94% των γυναικών ναυτικών οι οποίες προτιμούν να εργάζονται σε πλοία αναψυχής. 

Ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων απασχολείται επίσης και στην στεριά προσφέροντας υπηρεσίες σε παραναυτιλιακούς τομείς του κλάδου, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών συναλλαγών, των λειτουργιών πλοίων, των εφοδιασμών, κλπ. 

Οι κρουαζιέρες αποτελούν κορυφαία επιλογή για ταξιδιώτες όλων των ηλικιών. Οι οικογένειες επιλέγουν την κρουαζιέρα σε ποσοστό πλέον του 30% αφού αφενός απολαμβάνουν πολλαπλές υπηρεσίες πάνω στα πλοία και αφετέρου έχουν την δυνατότητα να επισκέπτονται διάφορους αξιόλογους προορισμούς και να παίρνουν μια γεύση από αξιοθέατα με οργανωμένες ξεναγήσεις σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. 

Κατά το διάστημα 2019 – 2023 ένα ποσοστό περίπου του 71% των τουριστών προτίμησαν τον θαλάσσιο τουρισμό με οργανωμένες εξορμήσεις και εξερευνήσεις, ενώ οι επιβάτες που συμμετείχαν για πρώτη φορά σε κρουαζιέρα έφθασαν το ποσοτό του 27%, αυξάνοντας σημαντικά τον νέο πελατειακό κόσμο του θαλάσσιου τουρισμού.

Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι η Κρουαζιέρα εξελίσσεται και διαχωρίζεται σε διάφορους ειδικούς τομείς αναλόγως των προορισμών και των προγραμμάτων που προσφέρονται. 

Έτσι, υπάρχουν οι Κρουαζιέρες ανά τον κόσμο, που ονομάζονται «Κρουαζιέρες Ωκεανών» φυσικά με ανάλογα πλοία, υπηρεσίες και εκτέλεσης μεγάλων χρονικών περιόδων. 

Υπάρχουν οι κρουαζιέρες με ποταμόπλοια σε ειδικούς ποταμούς ανά τον κόσμο με ελεγχόμενα βυθίσματα αλλά και με ειδικά πλοία ελαφριάς κατασκευής και ειδικών προδιαγραφών. Οι κρουαζιέρες που εκτελούνται αφορούν συνήθως μεγαλουπόλεις, πρωτεύουσες χωρών και επίσης γίνονται αξιόλογες πλωτές διαδρομές εντός των χωρών με ιδιαίτερα μεγάλο ενδιαφέρον. 

Οι κρουαζιέρες εξερευνήσεων (expedition cruising) προς ειδικούς προορισμούς όπως Ανταρκτική, Αρκτική κλπ., με μικρού μεγέθους luxury πλοία και με ανάλογο εξοπλισμό για ειδικές αποστολές.  

Η Κρουαζιέρα και οι εταιρείες που την αντιπροσωπεύουν έχουν αναλάβει την δέσμευση για την βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών στον πλανήτη μας, και έχουν ήδη εφαρμόσει τακτικές για την σταδιακή μείωση ρύπων έως το 2030, ενώ το όραμά τους είναι να επιτύχουν καθαρά μηδενικές εκπομπές έως το 2050.

Βέβαια για όλα τα ανωτέρω, μιλάμε για χρήση βελτιωμένων καυσίμων και  απανθρακοποίηση όπως προγραμματίζονται. Έτσι λοιπόν φαίνεται ότι στην Ευρώπη απαιτούνται για τον κλάδο της Κρουαζιέρας περίπου 48,000 τόνοι βιώσιμων καυσίμων έως το έτος 2025. Συνεχίζονται ωστόσο οι επενδύσεις στην τεχνολογία και η διαθεσιμότητα βιώσιμων καυσίμων στα εν λόγω πλοία σε ευρεία κλίμακα. 

Όμως εκτός από την τεχνολογία απαιτείται άμεσα η στήριξη από τις Κυβερνήσεις και τους Λιμένες, και η παραγωγή καυσίμων από την Βιομηχανία για την εξεύρεση λύσεων και αποθήκευσης, ιδιαίτερα ως προς τα συνθετικά καύσιμα και τα βιοκαύσιμα, ώστε να επιτευχθεί η πλήρης υλοποίηση της πράσινης μετάβασης του ναυτιλιακού τομέα συμπεριλαμβανομένου του κλάδου της Κρουαζιέρας, που ίσως είναι και το πιο δύσκολο επιχείρημα λόγω των ειδικών προορισμών και των μεγάλων απαιτήσεων σε ιπποδύναμη.

Στα εν λόγω πλοία έχουμε τα ήδη υπάρχοντα κρουαζιερόπλοια με εγκαταστάσεις παλαιότερης τεχνολογίας.  Η προσπάθεια που γίνεται αφορά στο να γίνουν οι ανάλογες βελτιώσεις, οι επιπλέον εγκαταστάσεις για την σταδιακή μείωση των ρύπων όπως απαιτείται, και φυσικά στα πλοία που είναι εφικτό.

Στα μεν παλαιότερα πλοία , η αλλαγή ίσως να είναι εφικτή με την χρήση βιοκαυσίμων, αλλά προς το παρόν η παραγωγή και η διάθεσή τους είναι πολύ περιορισμένη. 

Τα περισσότερα από τα νεότερα, μεγαλύτερα πλοία τοποθετούν «πλυντηρίδες καυσαερίων – scrubbers», ενώ τα μεγαλύτερα τελευταίας γενιάς και τα υπό κατασκευή χρησιμοποιούν κινητήρες με καύσιμο το LNG με χαμηλή εκπομπή άνθρακα. Το LNG φαίνεται να είναι μια μεταβατική λύση γι’ αυτά τα πλοία μια που είναι πιο διαδεδομένη η παροχή στους λιμένες, καθώς και αρκετά μεγάλη η διαθεσιμότητα, με αποτέλεσμα να φαίνεται ότι είναι η μόνη λύση για τις μεγάλες ιπποδυνάμεις στα mega cruisers. 

Οι εξελίξεις τρέχουν και γίνονται προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων υπολογίζοντας πάντα την διαθεσιμότητα και την παραγωγή αλλά και την τιμή των νεών καυσίμων.

Τα μικρότερα πλοία νέας τεχνολογίας και ιδιαίτερα τα expeditions λόγω των ειδικών προορισμών που εκτελούν, έχουν εφαρμόσει συνδυαστικές τακτικές με χρήση κυψελών διπλού καυσίμου, αλλά και τεχνικές για μερική χρήση πράσινης ενέργειας με εγκατάσταση ανεμογεννήτριων, ηλιακά συστήματα, αλλά και χρήση συστοιχειών μπαταριών για αποθήκευση ενέργειας.

Οι πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σήμερα και συνεχώς βελτιώνονται περιλαμβάνουν διεθνώς πιστοποιημένα βιώσιμα βιοκαύσιμα και συνθετικά e-καύσιμα όπως το e-μεθάνιο και η e-μεθανόλη, αλλά και υβριδικές λύσεις οι οποίες περιλαμβάνουν ηλεκτρικές μπαταρίες, BIO-LNG, e-LNG, μεθανόλη και υδρογόνο σε κυψέλες.

Το σύνολο της ετήσιας κατανάλωσης καυσίμων παγκοσμίως στον κλάδο της Κρουαζιέρας με βάση το έτος 2023 φτάνει περίπου στα 2,2 εκατομμύρια τόνους. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πόσο διοξειδίο του άνθρακα CO2 εκπέμπεται με την χρήση ορυκτών καυσίμων.

Τέλος, αυτήν την στιγμή βρίσκονται υπό κατασκευή 68 κρουαζιερόπλοια διαφόρων μεγεθών και διαφορετικής τεχνολογίας που εφαρμόζουν τακτικές με στόχο την μείωση των ρύπων αλλά και την μείωση κατανάλωσης και κόστους. Για τα εν λόγω πλοία θα επενδυθούν €41,9  δις μέσα στα επόμενα 6 χρόνια.

Παράλληλα με τις επενδύσεις που γίνονται για την περιβαλλοντική βελτίωση ώστε να επιτύχουμε τους στόχους για την κλιματική αλλαγή, γίνονται και επενδύσεις σε υποδομές λιμένων. Αυτά είναι άκρως επείγοντα θέματα στα οποία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή γαι τον κλάδο. Μια σοβαρή επένδυση στους λιμένες παγκοσμίως, εκτός από την αποθήκευση και την παροχή βελτιωμένων καυσίμων είναι και η εγκατάσταση παροχής ηλεκτρικής ενέργειας (shore power) για την άμεση σύνδεση των πλοίων στον λιμένα και απενεργοποίηση των κινητήρων. Το λεγόμενο «cold ironing» είναι ένα ακόμη μέτρο που εξελίσσεται ραγδαία στους κυρίους συνήθως λιμένες για τον περιορισμό εκπομπών ρύπων στην περιοχή των λιμανιών αλλά και στην ευρύτερη περιοχή πλησίον των πόλεων. Η ιδανική εγκατάσταση παροχής ρεύματος σε λιμένες θα πρέπει να είναι και να παρέχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 

Cold ironing εγκαταστάσεις μέχρι σήμερα στην Ευρώπη υπάρχουν σε 19 λιμένες. Μέχρι το 2025 θα αυξηθούν σε 30 λιμένες, και μέχρι το 2035 σε 64.  

Παγκοσμίως μέχρι το 2022 υπήρχαν σε 38 λιμένες και μέχρι το 2023 σε 49 λιμένες. Έως το 2025 αναμενόταν να φθάσουν στους 72.

Τα πλοία που έχουν αυτές τις εγκαταστάσεις για shore power μέχρι το 2022 ήταν 88 και έως το 2025 θα αυξηθούν στα 167. Αν προσθέσουμε και τις νέες κατασκευές κρουαζιεροπλοίων προστίθενται ακόμη 91 πλοία.

Τέλος, θα ήταν σκόπιμο να κάνουμε μια πρόβλεψη και να αναφερθούμε στην διακίνηση κρουαζιεροπλοίων ανά περιοχή για το έτος 2024.

1. H Καραϊβική ήταν και παραμένει στην κορυφή των ταξιδιωτικών προτιμήσεων διακύνοντας το 35,8% του κλάδου,
2. Ακολουθεί η Μεσόγειος με ποσοστό 18,6%
3. Η Βόρειος Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο με ποσοστό 13,1%
4. Η Ασία και η Κίνα ειδικότερα με ποσοστό 4,5%
5. Αυστραλία / Νέα Ζηλανδία / Ειρηνικός με ποσοστό 4,8%
6. Η Αλάσκα με 5,7%
7. Η Νότιος Αμερική με 3,1%
8. Around the World cruises με 5,4%
9. Διάφοροι, άλλοι προορισμοί με 9%

Ενώ οι επιβάτες που θα διακινηθούν παγκοσμίως υπολογίζεται ότι προέρχονται από:

Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής  15,7 εκατ.
Γερμανία / Ολλανδία     3,8 εκατ
Ηνωμένο Βασίλειο     2,6 εκατ
Αυστραλία / Νέα Ζηλανδία    1,7 εκατ
Κίνα / Ασία      1,8 εκατ
Καναδάς      1,18 εκατ
Ιταλία       0,9 εκατ
Ισπανία      0,6 εκατ
Γαλλία       0,5 εκατ
Νότιος Αμερική     1,3 εκατ
Τουρκία      0,07 εκατ
Υπόλοιπη Ευρώπη     1,9 εκατ
Σοβιετική Ένωση     0,05 εκατ
Διάφορες άλλες εθνικότητες   1,8 εκατ 

Σύνολον :   34,0 εκατ παγκοσμίως 

Τελειώνοντας το θέμα της ανάπτυξης και της προοπτικής του θαλάσσιου τουρισμού και συγκεκριμένα της Κρουαζιέρας παγκοσμίως, υπάρχουν δύο επιπλέον θέματα προς ανάπτυξη και πιο συγκεκριμένα θα επανέλθουμε για :

• Την Ελληνική Κρουαζιέρα με αναφορά στις προοπτικές και στην οργάνωση στους διάφορους προορισμούς,
• Την τεχνική νοημοσύνη που φαίνεται ότι θα βοηθήσει σε τεράστιο βαθμό στον κλάδο της Κρουαζιέρας σε τεχνικό επίπεδο, υπηρεσίες, προσωπικό αλλά και στον τομέα της ασφάλειας.  

Κλείνοντας τέλος τις αναφορές για τον κλάδο της Κρουαζιέρας και τις προοπτικές του, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης βελτίωσης των περιβαλλοντικών συνθηκών που απαιτούνται, καθώς και των περαιτέρω εξελίξεων στις υπηρεσίες και στην ασφάλεια, θα ήθελα να εκφράσω θερμές ευχαριστίες προς την Διεθνή Ένωση Κρουαζιέρας (CLIA) που έχει βοηθήσει σε μέγιστο βαθμό ώστε να φθάσει ο κλάδος διεθνώς στην κορυφή της επιχειρηματικότητας του θαλάσσιου τουρισμού.