Πως θα αξιοποιήσει η Ιταλία τα 191,5 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης

Η Ιταλία, για την περίοδο 2021-2026, πρόκειται να αντλήσει τη μερίδα του λέοντος από το Ταμείο Ανάκαμψης σε σχέση με τις άλλες σημαντικές ευρωπαϊκές οικονομίες, προϋπολογισμού ύψους 191,5 δισ. ευρώ, έναντι 70 δισ. της Ισπανίας, 41 δισ. ευρώ της Γαλλίας και 28 δισ. ευρώ της Γερμανίας.

Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ιταλίας (Piano Nazionale di Ripresa e Resilienza, PNRR), παρά την πολιτική κρίση που επιβράδυνε τις σχετικές διαδικασίες, εγκρίθηκε εν τέλει από τα νομοθετικά όργανα μετά από εξαντλητική διαδικασία διαδικασία διαβούλευσης, οριακά πριν την εκπνοή της προθεσμίας και υπεβλήθη στις 30 Απριλίου 2021 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Το ιταλικό σχέδιο εγκρίθηκε στις 22 Ιουνίου και εν συνεχεία τον Αύγουστο η Ιταλία έλαβε προκαταβολή ύψους 24,9 δισ. ευρώ που αντιστοιχεί στο 13% του συνολικού προϋπολογισμού. Η συνολική χρηματοδότηση, από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους, για έργα που εντάσσονται στις θεματικές ενότητες του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ιταλίας ανέρχεται σε περίπου 248 δισ. ευρώ, ποσό που αναλύεται ως εξής: 191,5 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, 13 δισ. ευρώ από το χρηματοδοτικό μέσο ReactEU για δράσεις κοινωνικής συνοχής, 13 δισ. ευρώ – κατ’ εκτίμηση - από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Συνοχής της προγραμματικής περιόδου 2021- 2027. Επιπλέον εθνικοί πόροι ύψους 30,6 δισ. ευρώ από Ειδικό συμπληρωματικό Ταμείο, όπου η διάρκεια του εκτείνεται έως το 2033, θα χρηματοδοτήσουν έργα, προσθετικά, που είτε υπερβαίνουν τη διάρκεια, είτε δεν είναι επιλέξιμα από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Ειδικότερα, από το σύνολο ποσού 191,5 δισ. ευρώ, που αφορά την χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, ποσό 68,9 δισ. ευρώ θα διατεθεί με τη μορφή επιχορηγήσεων και 122,6 δισ. ευρώ με τη μορφή δανείων. Το PNRR εστιάζεται σε τρεις στρατηγικούς άξονες: ψηφιοποίηση και καινοτομία (27%), οικολογική μετάβαση (40%) και κοινωνική και εδαφική συνοχή (40%), ενώ με τις οριζόντιες δράσεις επιδιώκεται η βελτίωση των δεικτών που αφορούν άρση των περιφερειακών ανισοτήτων, κυρίως μέσω ανάπτυξης του Νότου, τα ποσοστά απασχόλησης γυναικών-νέων και την άμβλυνση των διακρίσεων λόγω φύλου.

Περιλαμβάνει επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στις επτά εμβληματικές πρωτοβουλίες της στρατηγικής της ΕΕ για βιώσιμη ανάπτυξη και διαρθρώνεται σε 6 τομείς ως ακολούθως:

α) Ψηφιοποίηση, Καινοτομία, Ανταγωνιστικότητα, Πολιτισμός και Τουρισμός (21,06%),

β) Πράσινη επανάσταση και Οικολογική μετάβαση (31,06%),

γ) Υποδομές για βιώσιμη κινητικότητα (13,26%),

δ) Εκπαίδευση και Έρευνα (16,13%),

ε) Κοινωνική ένταξη και Συνοχή (10,34%)

στ) Υγεία (8,16%)

Κυρίαρχο ρόλο στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων επωμίζονται οι οριζόντιες, τομεακές, καθώς και ευνοϊκές για τις επενδύσεις μεταρρυθμίσεις όπως: Δημόσια Διοίκηση, Δικαιοσύνη, Κανονιστική Απλούστευση και Ανταγωνισμός.

Στο επίκεντρο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τοποθετούνται οι βιώσιμες υποδομές και κινητικότητα, καθώς κατέχουν τη μερίδα του λέοντος της χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης με μερίδιο 21,3%, ήτοι 40,7 δισ. ευρώ, με τον συνολικό προϋπολογισμό για να ανέρχεται σε 62 δισ. ευρώ, καθώς στο ανωτέρω ποσό προστίθενται 313 εκατ. ευρώ από το React-EU και 21 δισ. ευρώ από εθνικούς πόρους (10,6 δισ. ευρώ από το συμπληρωματικό Ταμείο και 10,3 δισ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό).

O εν λόγω προϋπολογισμός δε, είναι κατά 14 δισ. ευρώ υπέρτερος του σχεδίου της προηγούμενης Κυβέρνησης. Τα έργα, που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Βιώσιμων Υποδομών και Κινητικότητας, αποσκοπούν στην οικολογικό και ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, την ευημερία των πολιτών, τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, την απασχόληση νέων και γυναικών και διαρθρώνονται σε 4 από τις 6 θεματικές του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: ψηφιοποίηση, καινοτομία, ανταγωνιστικότητα και πολιτισμός (493 εκατ. ευρώ), πράσινη επανάσταση και οικολογική μετάβαση (15,8 δισ. ευρώ), υποδομές για βιώσιμη κινητικότητα (41,8 δισ. ευρώ), ένταξη και κοινωνική συνοχή (3,9 δισ. ευρώ).

Εκ παραλλήλου, προβλέπονται σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο θεσμικό πλαίσιο, με γνώμονα την επιτάχυνση της υλοποίησης της κατασκευής των υποδομών και την βελτίωση του ανταγωνισμού. Ειδικότερα, τα έργα, που θα υλοποιηθούν σε συνεργασία με συναρμόδια Υπουργεία, αφορούν 9 κατευθύνσεις:

- επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ταχύτητας και αναβάθμιση των περιφερειακών δικτύων (33,5 δισ. ευρώ),

- ανανέωση στόλου τρένων, λεωφορείων και πλοίων με τεχνολογίες χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών (8.4 δισ. ευρώ),

- εκσυγχρονισμός λιμένων, θαλασσίων μεταφορών και υπηρεσιών διακίνησης και επιμελητείας (logistics) (3,8 δισ. ευρώ),

- παρεμβάσεις ψηφιοποίησης για την βελτίωση της οδικής ασφάλειας και των υπηρεσιών logistics (4,8 δισ. ευρώ),

- καινοτομία για την οικολογική μετάβαση (1,4 δισ. ευρώ),

- ανάπτυξη ποδηλατικών και επαρχιακών οδών (0,9 δισ. ευρώ),

- βελτίωση της ποιότητας κατοικιών και κοινωνικών υποδομών (5,2 δισ. ευρώ),

- προστασία και ενίσχυση υδάτινων πόρων (3,2 δισ. ευρώ)

- μεταρρυθμίσεις για την απλούστευση διαδικασιών, ενίσχυση του ανταγωνισμού και αποδοτικότητας των έργων.

Ποσοστό 56% της χρηματοδότησης έργων για βιώσιμες υποδομές και κινητικότητα, ήτοι 34,7 δισ. ευρώ, κατανέμεται για έργα στον Νότο, όπως σιδηρόδρομοι υψηλής ταχύτητας και 13%, δηλαδή 8,4 δισ. ευρώ για ανανέωση του στόλου τρένων, λεωφορείων και πλοίων. Εμβληματικά έργα αφορούν την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας με τρένα υψηλής ταχύτητας σε 9 νέες συνδέσεις, προϋπολογισμού 25 δισ. ευρώ, με έμφαση στον Νότο, όπως ενδεικτικά, η σύνδεση Salerno-Reggio Calabria (11,2 δισ. ευρώ), Napoli – Bari (1,4 δισ. ευρώ), Palermo-Catania-Messina (1,4 δισ. ευρώ), αλλά και η σύνδεση Ανατολής -Δύσης, όπως η γραμμή Ρώμη – Pescara (0,6 δισ. ευρώ). Εκ παραλλήλου, 5,5 δισ. ευρώ θα διατεθούν στην αναβάθμιση των περιφερειακών σιδηροδρομικών δικτύων.

Για την διαχείριση και παρακολούθηση υλοποίησης του PNRR, που αποτέλεσε πεδίο πολιτικής διελκυστίνδας και αντιπαραθέσεων στην Ιταλία, συγκροτήθηκε κεντρική συντονιστική μονάδα στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, ενώ την ευθύνη της υλοποίησης των επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων διατηρούν οι αρμόδιες υπηρεσίες της δημόσιας, περιφερειακής και τοπικής Διοίκησης, με την υποχρέωση τακτικών αναφορών στην κεντρική συντονιστική μονάδα. Οι παρεμβάσεις του PNRR μέσω των επενδύσεων στην ψηφιοποίηση, την καινοτομία και το ανθρώπινο δυναμικό αναμένεται να συμβάλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και να εγγράψουν θετικό αντίκτυπο στην ιταλική οικονομία.

Ειδικότερα, μετά την κατακόρυφη πτώση -8,9%, του ΑΕΠ το 2020, η επιστροφή στην ανάπτυξη εκτιμάται ότι θα έχει σταθερή ανοδική πορεία και το 2026 θα προσεγγίσει το 3,6% σε σχέση με το βασικό σενάριο που προβλέπει 1,8%. Την περίοδο 2024-2026, το ποσοστό απασχόλησης προσδοκάται να ανέλθει κατά 3,2 ποσοστιαίες μονάδες. Η υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ιταλίας, «Italia Domani» (επίσημη ηλεκτρονική πύλη Italiadomani.gov.it), αποτελεί συνεκτικό, θεμελιακό κρίκο μιας ευρύτερης και φιλόδοξης στρατηγικής για τον εκσυγχρονισμό της χώρας, καθώς προς την ίδια κατεύθυνση θα εναρμονιστούν οι εθνικές στρατηγικές για την ανάπτυξη και τη βιώσιμη κινητικότητα, το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, το υδρογόνο και την Υγεία. Συνεπώς η αποτελεσματική και έγκαιρη αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης προκειμένου τα έργα να είναι λειτουργικά έως το 2026, αποτελεί πρόκληση και κεφαλαιώδες εθνικό στοίχημα, υπό το πρίσμα και του υψηλού δημόσιου χρέους της χώρας. Tο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που αναγνωρίζεται ως μια μοναδική ευκαιρία - πρόκληση για την αντιμετώπιση και υπέρβαση χρόνιων διαρθρωτικών προβλημάτων της Ιταλίας και την επανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας, επιχειρεί να καταστεί ένας ενδελεχής οδικός χάρτης διαχείρισης έργου με καθορισμένους στόχους και χρόνο υλοποίησης, καθώς και με στενή συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, κύρια στοχοθεσία την υποστήριξη του σχεδίου Draghi για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στον παραγωγικό ιστό της χώρας, αλλά και στο θεσμικό εποικοδόμημα με έμφαση στην εκπαίδευση, έρευνα και τεχνολογία, περιβάλλον και δημόσια διοίκηση.