Έρευνα | Το νέο στρεσογόνο καθεστώς για τους εργαζόμενους σε αεροπορικές εταιρείες και φιλοξενία

Οι ακυρωμένες πτήσεις και τα περίπλοκα ταξιδιωτικά πρωτόκολλα ήταν συνήθη εν μέσω του χάους της πανδημίας του κορωνοϊού, η οποία και  καθόρισε την παγκόσμια αεροπορική βιομηχανία.

Ωστόσο, εξακολουθούμε να γνωρίζουμε ελάχιστα για το πώς αυτοί οι νέοι εργασιακοί στρεσογόνοι παράγοντες επηρεάζουν πραγματικά τους εργαζόμενους στις αεροπορικές εταιρείες. Ρίχνοντας φως σε αυτό το σημαντικό ζήτημα, ο καθηγητής Sam Kim της Σχολής Διοίκησης Ξενοδοχείων και Τουρισμού (SHTM) στο Πολυτεχνείο του Χονγκ Κονγκ και συν-ερευνητές εντόπισαν τους σημαντικότερους παράγοντες άγχους που σχετίζονται με την πανδημία και έχουν προκύψει για τους εργαζόμενους στις αεροπορικές εταιρείες, έχοντας επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία.  Τα ευρήματα των συγγραφέων προσφέρουν ανεκτίμητη πρακτική καθοδήγηση για την ανακούφιση των ανησυχητικών αρνητικών επιπτώσεων της πανδημίας στην ευημερία των εργαζομένων στις αεροπορικές εταιρείες και στην ανάπτυξη της αεροπορικής βιομηχανίας στο σύνολό της.

Τα ακανόνιστα δρομολόγια, οι νυχτερινές βάρδιες, η σωματική καταπόνηση και οι αλλαγές ζώνης ώρας, είναι μέρος της ζωής των εργαζομένων στις αεροπορικές εταιρείες. Ωστόσο, από την πανδημία του κορωνοϊού και μετά, οι εργαζόμενοι αντιμετώπισαν μια σειρά επιπρόσθετων δυσκολιών. Με τα αεροπλάνα να είναι καθηλωμένα σε όλο τον κόσμο, οι μαζικές απολύσεις και οι αναδιαρθρώσεις έχουν αυξήσει βαθιά την εργασιακή ανασφάλεια. Οι στρεσογόνοι παράγοντες που σχετίζονται με την ασφάλεια, όπως οι απαιτήσεις απολύμανσης και χρήσης μάσκας, μαζί με αυστηρές και χρονοβόρες διαδικασίες μετανάστευσης, καραντίνα σε ξενοδοχεία και φόβος μετάδοσης του κορωνοϊού, αποτελούν πλέον μέρος της νέας ρουτίνας των εργαζομένων. ‘Όπως προειδοποιούν οι ερευνητές, οι νέοι τύποι στρεσογόνων παραγόντων που προκύπτουν από την πανδημία, καθώς και οι παραδοσιακοί παράγοντες άγχους, θα έχουν πολλές συνέπειες που σχετίζονται με την εργασία.

Περισσότερη έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες σημαίνει περισσότερο άγχος που σχετίζεται με την εργασία. Μελέτες έχουν δείξει ότι αυτό το άγχος εξηγεί τον υψηλό όγκο προβλημάτων σωματικής και ψυχικής υγείας στους αεροσυνοδούς και προκαλεί συναισθηματική εξάντληση, αποπροσωποποίηση και κατάθλιψη στους υπαλλήλους του ξενοδοχείου. Η προστασία της ψυχικής υγείας των εργαζομένων, η οποία έχει πληγεί από την πανδημία, δεν είναι μόνο ένα σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας, αλλά και κρίσιμο στοιχείο για την επιτυχία της εκάστοτε επιχείρησης. Ωστόσο, οι μελέτες που εξετάζουν εξονυχιστικά τα προηγούμενα προβλήματα ψυχικής υγείας και τις συνέπειές τους στον κλάδο της φιλοξενίας και του τουρισμού, είναι ακόμη περιορισμένες, όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς. Αναγνωρίζοντας το γεγονός αυτό, επιχείρησαν να εντοπίσουν ποιοι είναι οι κύριοι νέοι στρεσογόνοι παράγοντες για τους εργαζόμενους στις αεροπορικές εταιρείες και πώς και σε ποιο βαθμό επηρεάζουν την ψυχική υγεία και τα εργασιακά αποτελέσματα.

Οι επιπτώσεις της ψυχικής υγείας στα εργασιακά αποτελέσματα, όπως η εργασιακή ικανοποίηση και απόδοση στον κλάδο της φιλοξενίας και του τουρισμού, δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Ίσως δεν αποτελεί έκπληξη, αλλά η έρευνα δείχνει ξεκάθαρα πλέον ότι ένα ανθυγιεινό εργασιακό περιβάλλον και το εργασιακό άγχος μειώνουν την εργασιακή ικανοποίηση. Η κακή ψυχική υγεία μπορεί επίσης να επιδεινώσει την εργασιακή απόδοση. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να δημιουργήσει σημαντικό κόστος για τους εργοδότες, αναφέρουν οι ερευνητές, όπως αυξήσεις στους τραυματισμούς που σχετίζονται με την εργασία, μειωμένη παραγωγικότητα, απουσίες και αξιώσεις αποζημίωσης. Η ψυχική υγεία θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει την αντίληψη των εργαζομένων για την εικόνα της εταιρείας, η οποία αντανακλά το ηθικό, την υπερηφάνεια και το κίνητρο στο χώρο εργασίας. Τα άτομα με κακή ψυχική υγεία τείνουν επίσης να έχουν μειωμένη ανταπόκριση στις ανάγκες των άλλων, γεγονός που δημιουργεί προφανή προβλήματα στον τομέα των υπηρεσιών.

Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης την πιθανότητα η εργασιακή ικανοποίηση να επηρεάζει με τη σειρά της την απόδοση της εργασίας, την εικόνα της εταιρείας και την προ-κοινωνική συμπεριφορά. Η ικανοποίηση από την εργασία έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει την εργασιακή απόδοση των αεροσυνοδών και δημιουργεί πιο θετικές αντιλήψεις για την εικόνα της εταιρείας στους υπαλλήλους των αεροπορικών εταιρειών. Γενικότερα, η ικανοποίηση από την εργασία θεωρείται ότι αυξάνει την προθυμία ενός ατόμου να συνεισφέρει στην κοινότητα με τη μορφή φιλο-κοινωνικών συμπεριφορών. Αλλά πώς επηρέασε η εργασιακή ικανοποίηση τα εν λόγω εργασιακά αποτελέσματα στους εργαζόμενους στις αεροπορικές εταιρείες κατά τη διάρκεια της πανδημίας; 

Ενδιαφέρον ήταν επίσης εάν τα κοινωνικο-δημογραφικά και τα σχετικά με την εργασία χαρακτηριστικά αλλάζουν τις σχέσεις μεταξύ του εργασιακού άγχους, της ψυχικής υγείας και των εργασιακών αποτελεσμάτων. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια κρίσεων όπως η πανδημία, η ηλικία μπορεί να καθορίσει την ανανέωση συμβολαίου, την απόλυση ή την παροχή πρόσθετων παροχών», αναφέρουν οι ερευνητές.

Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε σε αυτή τη μελέτη αναπτύχθηκε σε αρκετά προσεκτικά στάδια, με το πρώτο να είναι οι εις βάθος συνεντεύξεις με 15 υπαλλήλους αεροπορικών εταιρειών για μια καλύτερη ματιά στις συνθήκες εργασίας πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οι πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν για την επακόλουθη δημιουργία του ερωτηματολογίου. Τα 40 στοιχεία του αξιολόγησαν τους εργασιακούς στρεσογόνους παράγοντες - συμπεριλαμβανομένων των παραδοσιακών και νέων στρεσογόνων παραγόντων - την εργασιακή ικανοποίηση, την οργανωτική δέσμευση, την αντιληπτή εικόνα της εταιρείας, την εργασιακή απόδοση και τη φιλο-κοινωνική συμπεριφορά. Ως τελευταίο προπαρασκευαστικό βήμα, το ερωτηματολόγιο χρησιμοποιήθηκε πιλοτικά σε 100 υπαλλήλους αεροπορικών εταιρειών του Χονγκ Κονγκ για να ελεγχθεί περαιτέρω η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του.

Μετά από τροποποιήσεις, το ερωτηματολόγιο διανεμήθηκε σε 374 υπαλλήλους αεροπορικών εταιρειών του Χονγκ Κονγκ, όπου οι περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες ήταν άνδρες (63%) 20 ή 30 ετών. Η συντριπτική πλειοψηφία εργαζόταν για εταιρείες πλήρους εξυπηρέτησης στο Χονγκ Κονγκ. Πάνω από το 75% εργάζονταν σε αναχωρήσεις πτήσεων και το 20,9% σε τμήματα επίγειας επιχείρησης. Σχεδόν οι μισοί είχαν εργαστεί στον κλάδο των αεροπορικών εταιρειών για 10 ή περισσότερα χρόνια. Όσον αφορά τις θέσεις τους στον κλάδο των αεροπορικών εταιρειών, το 46% ήταν σε επίπεδο εποπτείας, ακολουθούμενο από αρχικό επίπεδο (43,8%) και διευθυντικό επίπεδο ή ανώτερο (10,2%). Οι απαντήσεις του ερωτηματολογίου αναλύθηκαν για να εξεταστούν οι δομικές σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών.

Οι αφίξεις επιβατών στο διεθνές αεροδρόμιο του Χονγκ Κονγκ μειώθηκαν κατά 98,5% μεταξύ Οκτωβρίου 2019 και Οκτωβρίου 2020. Αυτό το απλό γεγονός θα μπορούσε να εξηγήσει το πρώτο εύρημα της μελέτης - ότι οι παραδοσιακοί στρεσογόνοι παράγοντες που σχετίζονται με την εργασία δεν επηρέασαν την ψυχική υγεία των εργαζομένων στις αεροπορικές εταιρείες μετά το ξέσπασμα του κορωνοϊού. Όταν οι υπάλληλοι των αεροπορικών εταιρειών μπορούν να εκτελούν ελάχιστα από τα κανονικά τους καθήκοντα, η σωματική εξάντληση, οι συγκρούσεις στο πρόγραμμα και ο απαιτητικός φόρτος εργασίας δεν μπορούν να επηρεάσουν την κατάσταση της ψυχικής υγείας, εξηγούν οι συγγραφείς. Ωστόσο, η πανδημία έφερε μαζί της τρεις σημαντικούς νέους στρεσογόνους παράγοντες: απαιτήσεις υγιεινής, ανησυχίες για την ασφάλεια και αστάθεια στην εργασία. Από αυτά, οι ανησυχίες για την ασφάλεια και η εργασιακή αστάθεια επηρέασαν σημαντικά την ψυχική υγεία.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι επιζήμιες για την ψυχική υγεία ήταν οι πιο έντονες ανησυχίες για την ασφάλεια. Όπως σημειώνουν, η ψυχική υγεία των εργαζομένων των αεροπορικών εταιρειών, είναι σημαντική για να μπορούν να παρέχουν με συνέπεια υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στους επιβάτες. Ως εκ τούτου, η υπέρβαση των ανησυχιών για την ασφάλεια θα μπορούσε να είναι μια αποφασιστική στρατηγική. Οι αεροπορικές εταιρείες θα μπορούσαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Emirates, η οποία έχει διανείμει «σετ υγιεινής», έχει οργανώσει μεμονωμένα δωμάτια ξενοδοχείων σε προορισμούς εξόδου και έχει επιβάλει καραντίνα 14 ημερών για τους υπαλλήλους της. Η μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με τα επιβεβαιωμένα κρούσματα σε συγκεκριμένες πτήσεις και η παροχή πληροφοριών σχετικά με μέτρα ασφαλείας σε επικίνδυνους προορισμούς, θα μπορούσε επίσης να μειώσει τις ανησυχίες.

Εντελώς απροσδόκητα, η εργασιακή αστάθεια συνδέθηκε με καλύτερη ψυχική υγεία. Εκ πρώτης όψεως, αυτό είναι συγκλονιστικό, σε αντίθεση με τις προ-πανδημικές αναφορές ότι η εργασιακή αβεβαιότητα επιδεινώνει την ψυχική υγεία. Το πλήρωμα της αεροπορικής εταιρείας φαινόταν να νιώθει ευγνώμον που διατήρησε τις θέσεις εργασίας του σε μια οικονομική κρίση, συμπεραίνουν οι συγγραφείς. Τα μέτρα εξοικονόμησης κόστους που εφαρμόζει μια αεροπορική εταιρεία θα μπορούσαν επίσης να σηματοδοτήσουν τις προσπάθειές της να ξεπεράσει τις δυσκολίες μαζί με τους υπαλλήλους της, δημιουργώντας έτσι θετικά αποτελέσματα στην ψυχική υγεία.

Αυτή η σημαντική μελέτη έριξε φως όχι μόνο στους παράγοντες που διαμορφώνουν την ψυχική υγεία, αλλά και στις συνέπειές της: Η καλή ψυχική υγεία βρέθηκε να ενισχύει την εργασιακή ικανοποίηση, την εργασιακή απόδοση, την αντιληπτή εικόνα της εταιρείας και τις κοινωνικές συμπεριφορές. Η εργασιακή ικανοποίηση βελτίωσε επίσης την εργασιακή απόδοση, την αντιληπτή εικόνα της εταιρείας και τις κοινωνικές συμπεριφορές. Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν τα δυνητικά εκτεταμένα οφέλη από την προώθηση ενός υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος και την προώθηση της ικανοποίησης των εργαζομένων.

Οι αεροπορικές εταιρείες που επιθυμούν να υποστηρίξουν την ψυχική υγεία των εργαζομένων τους θα πρέπει επίσης να σημειώσουν ότι οι αντιληπτοί στρεσογόνοι παράγοντες και οι επιπτώσεις τους διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, τη θέση εργασίας και την εργασιακή εμπειρία. Τα προγράμματα ψυχικής υγείας απαιτείται να εφαρμόζονται διαφορετικά ανάλογα με τη σταδιοδρομία ή τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των εργαζομένων, καταλήγουν οι συγγραφείς.

Ρίχνοντας νέο φως στην ψυχική υγεία των εργαζομένων στις αεροπορικές εταιρείες, η εργασία προτείνει στις αεροπορικές εταιρείες να εξαλείψουν όσο το δυνατόν περισσότερο τις ανησυχίες για την ασφάλεια. Παραδόξως, η εργασιακή αστάθεια βρέθηκε να βελτιώνει την ψυχική υγεία των εργαζομένων. Ωστόσο, οι αεροπορικές εταιρείες και οι κυβερνήσεις δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιήσουν αυτό το εύρημα ως δικαιολογία για να παραβλέψουν το ζήτημα, κυρίως επειδή η αστάθεια της εργασίας και η ανεργία είναι σοβαρά προβλήματα σε πολλές χώρες του κόσμου. Το πλήρωμα θαλάμου επιβατών που έχει εργαστεί για την αεροπορική τους εταιρεία για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να βοηθηθεί ώστε να αναβαθμίσει τις δεξιότητες και την τεχνογνωσία του, ώστε να διαλύσει τους στρεσογόνους παράγοντες εργασίας κατά τη διάρκεια του σημερινού ασταθούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος στον κλάδο των αεροπορικών εταιρειών, καταλήγουν οι ερευνητές.