Περισσότερα από 30 χρόνια μετά την πρώτη ανακοίνωση των σχεδίων του, το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο (Grand Egyptian Museum – GEM) ετοιμάζεται να εγκαινιαστεί επίσημα την 1η Νοεμβρίου, σηματοδοτώντας μια ιστορική στιγμή για την Αίγυπτο και την παγκόσμια πολιτιστική κοινότητα. Αν και μέρος του μουσείου έχει ήδη ανοίξει για το κοινό, η πολυαναμενόμενη Αίθουσα του Τουταγχαμών θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά κατά τη λαμπρή τελετή εγκαινίων.
«Οι προετοιμασίες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη ώστε η εκδήλωση να αντικατοπτρίζει το μέγεθος και τη σημασία αυτής της ιστορικής στιγμής», ανέφερε η αιγυπτιακή κυβέρνηση τον Αύγουστο. Η τελετή θα πλαισιωθεί από διεθνείς προσκεκλημένους και ειδικές πολιτιστικές δράσεις που θα αναδείξουν την “αιώνια κληρονομιά της Αιγύπτου” σε παγκόσμια κλίμακα.
Από σκεπτικισμό σε θαυμασμό
Η ολοκλήρωση του έργου έχει ενώσει τη χώρα. «Αρχικά δεν ήμουν υπέρ του GEM», παραδέχεται η αιγύπτια σύμβουλος τέχνης Μάι Ελντίμπ. «Λυπόμουν για τα εκθέματα που έφευγαν από το παλιό μουσείο. Όμως τώρα έχω αλλάξει εντελώς γνώμη. Χρειαζόμαστε έναν χώρο αντάξιο του 21ου αιώνα για να στεγάσει 3.000 χρόνια πολιτισμού — και το GEM το πετυχαίνει αυτό με εντυπωσιακό τρόπο».
Για τους Αιγύπτιους και τους ειδικούς της αιγυπτιολογίας, το μουσείο έχει ήδη αρχίσει να επιδρά στην πολιτιστική ζωή του Καΐρου. Τα τελευταία δύο χρόνια φιλοξενεί εκθέσεις, συναυλίες, διαλέξεις, φεστιβάλ γαστρονομίας και οικογενειακές εκδηλώσεις, ακόμη και εκτός του κτιρίου, προσελκύοντας ευρύ κοινό μέσα από διαδραστικές δράσεις, παιχνίδια και “κυνήγια θησαυρού”.
Εργαστήρια αιχμής και αποστολή διατήρησης
Τα εργαστήρια συντήρησης του μουσείου λειτουργούν ήδη από το 2010. Εκεί προετοιμάζονται τα χιλιάδες εκθέματα, πολλά από τα οποία χρειάστηκαν εξειδικευμένη αποκατάσταση λόγω λανθασμένων μεθόδων συντήρησης πριν από έναν αιώνα. Το GEM διαθέτει εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας, τον οποίο χρησιμοποιούν και άλλα μουσεία της χώρας για την αποκατάσταση δύσκολων αντικειμένων.
«Η αφοσίωση των ανθρώπων ήταν συγκινητική», αναφέρει η ερευνήτρια Σάρα Άλι, που εργάστηκε στο μουσείο επί τέσσερα χρόνια. «Θυμάμαι τη μεταφορά ενός αγάλματος που συνόδευαν 22 αιγυπτιολόγοι και συντηρητές, ενώ μπροστά από το φορτηγό υπήρχαν δύο περιπολικά!».
Ο Τουταγχαμών στο επίκεντρο
Ο θρυλικός Τουταγχαμών αποτελεί το αστέρι του νέου μουσείου. Ο σχεδιασμός των αιθουσών, από το γερμανικό στούντιο Atelier Brückner, επιτρέπει δύο αφηγήσεις: τη ζωή και τη βασιλεία του νεαρού φαραώ, αλλά και την ανακάλυψη του τάφου του από τον Χάουαρντ Κάρτερ το 1922. Το περίφημο χρυσό προσωπείο του βασιλιά, τοποθετημένο πίσω από αλεξίσφαιρο γυαλί πάχους 40 χιλιοστών, υποδέχεται τους επισκέπτες στην είσοδο.
Στο τέλος της διαδρομής, οι επισκέπτες φτάνουν σε πιστή αναπαράσταση του ταφικού θαλάμου, όπου προβολές αναδεικνύουν την πυκνή διάταξη των αντικειμένων που βρέθηκαν μέσα στον τάφο. «Ήταν γεμάτος με όλα όσα θα χρειαζόταν ο βασιλιάς στη μεταθανάτια ζωή», εξηγεί η σχεδιάστρια Μπρίτα Νάγκελ του Atelier Brückner.
Ένα μουσείο με φόντο τις πυραμίδες
Το GEM δεσπόζει στην περιοχή της Γκίζας, σε απόσταση περίπου 45 λεπτών από το κέντρο του Καΐρου, με τη μεγάλη κλίμακα του να ανοίγει θέα στις Πυραμίδες. Η ιδέα του πρωτοπαρουσιάστηκε το 1992 από τον τότε πρόεδρο Χόσνι Μουμπάρακ, όταν το παλιό Αιγυπτιακό Μουσείο της πλατείας Ταχρίρ δεν μπορούσε πλέον να εξυπηρετήσει τις ορδές τουριστών.
Αν και το παλιό μουσείο συνεχίζει να λειτουργεί, τα σημαντικότερα εκθέματα έχουν πλέον μεταφερθεί στο GEM. Η είσοδος για τουρίστες κοστίζει 1.270 αιγυπτιακές λίρες (περίπου 20 λίρες Αγγλίας), ενώ για τους Αιγύπτιους η τιμή περιορίζεται στις 200 λίρες (περίπου 3 λίρες). Το 2020 εγκαινιάστηκε και νέο αεροδρόμιο στη Γκίζα για να εξυπηρετήσει την αναμενόμενη αύξηση των διεθνών επισκεπτών.
Καθυστερήσεις και κρίσεις
Η πορεία του έργου δεν ήταν εύκολη. Το κόστος του έφτασε περίπου το 1 δισ. δολάρια, ενώ σειρά κρίσεων — από την Αραβική Άνοιξη και την πανδημία έως την πρόσφατη οικονομική κρίση και τις γεωπολιτικές εντάσεις — καθυστέρησαν επανειλημμένα τα εγκαίνια. Η τελευταία αναβολή, κατά τέσσερις μήνες, οφείλεται στις ανησυχίες για κλιμάκωση του πολέμου Ιράν–Ισραήλ τον Ιούνιο.
Κύριος οικονομικός εταίρος υπήρξε η Ιαπωνία, μέσω της Ιαπωνικής Υπηρεσίας Διεθνούς Συνεργασίας (JICA), που χορήγησε δύο δάνεια συνολικού ύψους 84,2 δισ. γεν (περίπου 800 εκατ. δολάρια). Ως ένδειξη της συνεργασίας, μεγάλο μέρος των επιγραφών του μουσείου είναι γραμμένο στα ιαπωνικά, αραβικά και αγγλικά.
Σήμερα το GEM λειτουργεί με μεικτό δημόσιο–ιδιωτικό μοντέλο, υπό τη διαχείριση της αιγυπτιακής εταιρείας Hassan Allam και με το Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων υπεύθυνο για τα εκθέματα. Διευθυντής του μουσείου είναι ο Αχμέτ Γκονείμ, που ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Οκτώβριο του 2024.
Ένα νέο κεφάλαιο για την αιγυπτιακή κληρονομιά
Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο ανοίγει επίσημα στο κοινό στις 4 Νοεμβρίου, εκατόν τρία χρόνια μετά την ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμών. Για την Αίγυπτο, το έργο αυτό δεν είναι απλώς ένα νέο μουσείο — είναι ένα εθνικό σύμβολο αναγέννησης, που συνδέει το αρχαίο παρελθόν της χώρας με το μέλλον της.
