WTM | Έχει πεθάνει ο βιώσιμος τουρισμός;

Για χρόνια, ο βιώσιμος τουρισμός αποτέλεσε το σύνθημα ενός κλάδου που αναζητούσε τρόπους να «κάνει τα πράγματα καλύτερα». Δημιούργησε γλώσσα, εργαλεία και πλαίσια που άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον αντίκτυπο των ταξιδιών. Όμως, τι συμβαίνει όταν ο καινοτόμος μετατρέπεται στο κατεστημένο; Και όταν η ίδια η γλώσσα της «βιωσιμότητας» αρχίζει να φαντάζει κουρασμένη, προβλέψιμη, ακόμη και αντιπαραγωγική;

Αυτό είναι το καίριο ερώτημα που θέτει φέτος το WTM Sustainability Summit στο Λονδίνο, την Τρίτη 4 Νοεμβρίου. Με θέμα «Sustainable Tourism Is Dead. Long Live Sustainable Tourism», η διοργάνωση καλεί επαγγελματίες, θεσμούς και επιχειρήσεις να εξετάσουν αν ο βιώσιμος τουρισμός, όπως τον γνωρίζουμε, έχει φτάσει στα όριά του – και ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα.

Ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός του τουρισμού

Όπως σημειώνει η Tina O’Dwyer, ιδρύτρια και CEO της The Tourism Space, ο όρος “sustainability” γεννήθηκε για να αμφισβητεί καθιερωμένες αντιλήψεις. Όμως, με το πέρασμα του χρόνου, κινδυνεύει να εγκλωβιστεί σε μια γραφειοκρατική ρουτίνα πιστοποιήσεων, εκθέσεων και αναφορών που «τσεκάρουν κουτάκια» χωρίς να αλλάζουν ουσιαστικά την πραγματικότητα.

«Η βιωσιμότητα δεν μπορεί να είναι απλώς ένα συμπλήρωμα ή μια “πράσινη” προσθήκη σε ό,τι ήδη κάνουμε. Πρέπει να ξαναρωτήσουμε: ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός του τουρισμού σε έναν κόσμο πολλαπλών κρίσεων;», υπογραμμίζει η O’Dwyer.

Πέντε πυλώνες αλλαγής

Το Summit φιλοδοξεί να αναδείξει τις αδυναμίες του τρέχοντος μοντέλου και να διερευνήσει λύσεις μέσα από πέντε βασικές θεματικές ενότητες:

1. Επαναπροσδιορισμός Σκοπού

Ο τουρισμός δεν είναι μόνο διασκέδαση ή απόδραση. Μπορεί να αποτελέσει χώρο άσκησης ενσυναίσθησης, φαντασίας και νέων μορφών συμβίωσης. Όταν ο σκοπός διευρύνεται, ο τουρισμός παύει να στοχεύει μόνο στη μείωση του αρνητικού αντίκτυπου και στρέφεται στη δημιουργία θετικής αλλαγής.

2. Επανεφεύρεση Πρακτικών

Οι δείκτες και τα πιστοποιητικά προσφέρουν δομή, αλλά ενίοτε περιορίζουν την πρόοδο. Νέα παραδείγματα εμφανίζονται – από ανοιχτές βάσεις δεδομένων που επαληθεύουν βιώσιμες πρακτικές, έως μοντέλα λογοδοσίας που δίνουν προτεραιότητα στην αξιοπιστία και την καινοτομία.

3. Ακούγοντας τον Τόπο

Μία από τις μεγαλύτερες “σιωπές” του τουρισμού είναι αυτή των ίδιων των κοινοτήτων. Από το Νεπάλ έως τις Μπαχάμες και την Αφρική, οι τοπικές φωνές διεκδικούν πλέον τον λόγο, επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση επισκέπτη και προορισμού – από τη μαζικότητα προς τη βαθύτερη σύνδεση.

4. Στο Κέντρο, ο Άνθρωπος

Ο βιώσιμος τουρισμός δεν μπορεί να πετύχει αν αγνοεί τον ανθρώπινο παράγοντα – τις επιλογές των ταξιδιωτών, των εργαζομένων και των επιχειρήσεων. Οι εμπειρίες που σχεδιάζονται με συμπερίληψη και σκοπό μπορούν να κάνουν τη «σωστή επιλογή» την πιο εύκολη.

5. Ο Ρόλος της Πολιτικής

Καμία μετάβαση δεν μπορεί να συντελεστεί χωρίς πολιτική βούληση. Το γεγονός ότι ο τουρισμός έχει πλέον δικό του χαρτοφυλάκιο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τον Επίτροπο Απόστολο Τζιτζικώστα παρόντα στο Summit, αναδεικνύει τη σημασία σύνδεσης πολιτικής και βιωσιμότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Πέρα από τα συνθήματα

Το μεγάλο ερώτημα παραμένει:

Η απάντηση, όπως την διατυπώνει η O’Dwyer, είναι διττή:
Αν ο βιώσιμος τουρισμός περιορίζεται σε «κουτάκια» και τετριμμένες αφηγήσεις, τότε ίσως ναι.
Αν όμως σημαίνει μια συνεχή δέσμευση σε επαναπροσδιορισμό, καινοτομία και ουσιαστική σχέση με τόπους και ανθρώπους, τότε είναι πιο ζωντανός από ποτέ.

«Η πρόκληση είναι να προχωρήσουμε πέρα από τα σλόγκαν, προς έναν τουρισμό αξιόπιστο, ανθεκτικό και ριζωμένο στην κοινότητα και την πραγματικότητα», σημειώνει.

Η φωνή πίσω από την αλλαγή

Η Tina O’Dwyer είναι μια από τις πλέον αναγνωρισμένες ηγετικές φυσιογνωμίες στον χώρο του βιώσιμου και αναγεννητικού τουρισμού. Ως Στρατηγική Σύμβουλος, Εκπαιδεύτρια και Ομιλήτρια, έχει συνεργαστεί με κυβερνήσεις, δημόσιους οργανισμούς, ευρωπαϊκούς θεσμούς και έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ.

Η πορεία της ξεκίνησε το 2009, με πρωτοποριακές δράσεις στην Ιρλανδία — από το Burren Ecotourism Network έως το Burren & Cliffs of Moher Geopark — έργα που απέσπασαν διεθνείς διακρίσεις όπως το European Destination of Excellence Award και το National Geographic World Legacy Award.