Υπάρχουν τόποι όπου η γη θυμάται περισσότερα από όσα μπορούν να διηγηθούν τα βιβλία. Στην Λακωνία, σε υψόμετρο 950 μέτρων, το χωριό των Καρυών ξεπροβάλλει μέσα από δασωμένες πλαγιές γεμάτες καστανιές και καρυδιές, σαν μια μυστική πύλη προς μια άλλη εποχή. Όχι γιατί το χρονικό εδώ στάθηκε ακίνητο, αλλά γιατί κυλάει με διαφορετικό ρυθμό, έναν που μετριέται από τη σκιά των πλατάνων στην πλατεία και την αλλαγή των εποχών στο βουνό.
Από την Αθήνα μέχρι εδώ χρειάζονται δυόμισι ώρες οδικώς. Από τη Σπάρτη, μόλις μισή. Αλλά η απόσταση που διανύεις είναι πολύ μεγαλύτερη: ένα ταξίδι πίσω στην αυθεντικότητα, σε μια Ελλάδα που δεν παίζει ρόλο για τουρίστες αλλά ζει ακόμα γι’ αυτόν που είναι.
Όταν τα μάρμαρα χόρευαν
Το όνομά τους το γνωρίζουν όλοι: Καρυάτιδες. Εκείνες οι γυναικείες μορφές που κρατούν στους ώμους τους το βάρος του Ερεχθείου στην Ακρόπολη. Λίγοι όμως ξέρουν ότι η καταγωγή τους βρίσκεται ακριβώς εδώ. Στις Καρυές της Λακωνίας, όπου κάποτε νεαρές κόρες υπηρετούσαν ως ιέρειες της Καρυάτιδας Αρτέμιδος, εκτελώντας τελετουργικούς χορούς που μάγεψαν την αρχαιότητα και εμπνεύσαν τους αρχιτέκτονες των κλασικών χρόνων.
Σήμερα, ψηλά πάνω από τον οικισμό, ένα μνημείο με πιστά αντίγραφα τους, φυλάει τη μνήμη. «Μάρμαρα που λάμπουν στον ήλιο», όπως τα αποκαλούν οι ντόπιοι. Σκαρφαλώνεις τα καλντερίμια προς τα πάνω, και νιώθεις πως κάθε πέτρα έχει απορροφήσει κομμάτια από ιστορίες χιλιετιών.
Η πλατεία των υπεραιωνόβιων δέντρων
Κάτω στην κεντρική πλατεία, οι πλάτανοι απλώνουν τα κλαδιά τους σαν ομπρέλες προστασίας. Υπάρχει θρύλος που λέει πως τα φύτεψε ο ίδιος ο Μενέλαος, βασιλιάς της Σπάρτης. Αληθινός ή όχι, ο μύθος αυτός ταιριάζει στον χαρακτήρα του τόπου. Εδώ η πραγματικότητα και ο θρύλος συνυπάρχουν χωρίς σύνορα.
Γύρω από την πλατεία, πέτρινα σπίτια με κόκκινα κεραμίδια, σχηματίζουν έναν αρχιτεκτονικό χορό. Οι αυλές αναδύουν άρωμα βασιλικού, τα παράθυρα είναι ανοιχτά στον δροσερό αέρα του βουνού. Και παντού, σημάδια μιας σιωπηρής αναγέννησης: νέοι άνθρωποι που γύρισαν από την πόλη, άνοιξαν ξανά τα παλιά καφενεία, αποκατέστησαν τα πατρικά τους. Δεν μιλούν για «επιστροφή στις ρίζες» με μεγάλα λόγια. Απλά το ζουν.
Παλιότερα το χωριό το έλεγαν «Αράχωβα της Λακωνίας», σε μια προσπάθεια να εξηγήσουν την ομορφιά του μέσα από συγκρίσεις. Αλλά οι Καρυές δεν χρειάζονται συγκρίσεις. Είναι αυτό που είναι: ένας οργανισμός που αναπνέει, που αλλάζει, που παραμένει.
Στα μονοπάτια του ευρωπαϊκού Ε4
Το δάσος εδώ δεν είναι απλώς σκηνικό. Είναι πρωταγωνιστής. Τα Caryatides Trails, ένα οργανωμένο δίκτυο διαδρομών πεζοπορίας, ξετυλίγεται μέσα από την πυκνή βλάστηση. Το Μονοπάτι της Βελανιδιάς σε οδηγεί μέσα σε αρχέγονα συστήματα δέντρων που στέκουν εδώ από πριν τη Βυζαντινή εποχή. Το Μονοπάτι του Νερού ακολουθεί τις φλέβες των πηγών, εκείνες που τρέφουν τη ζωή σε κάθε γωνιά.
Το μεγάλο Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 περνάει από την περιοχή, συνδέοντας τις Καρυές με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά με έναν τρόπο που σέβεται την απομόνωσή τους. Περπατάς για ώρες χωρίς να συναντήσεις ψυχή. Μόνο το θρόισμα των φύλλων της καστανιάς, ένας ήχος που μοιάζει με ψίθυρο μυστικών.
Μνήμες στο πιάτο
Στην ταβέρνα «Αρετή», μια από τις παλαιότερες του χωριού, το φαγητό δεν σερβίρεται, παρουσιάζεται. Κάθε πιάτο είναι αποτέλεσμα υπομονής: η γίδα που βράζει για ώρες μέχρι το κρέας να ξεκολλάει από το κόκαλο, ο κόκορας που κολυμπάει σε κόκκινο κρασί με χειροποίητες χυλοπίτες, τα άγρια χόρτα του βουνού που μαζεύτηκαν το πρωί.
Δεν είναι gourmet. Είναι κάτι πιο βαθύ: γαστρονομική μνήμη. Γεύσεις που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά, που δεν αλλάζουν γιατί δεν χρειάζεται να αλλάξουν. Το κρασί είναι ντόπιο, όπως και το γλυκό του κουταλιού καρύδι ή κάστανο, ανάλογα με την εποχή που επισκέφτηκες.
Η ώρα που δύει ο ήλιος
Υπάρχει μια στιγμή της ημέρας που όλοι στο χωριό σταματούν ό,τι κάνουν. Όταν ο ήλιος αρχίζει να κατηφορίζει προς τον ορίζοντα, βάφοντας τις κορυφές του Πάρνωνα με πορφυρές αποχρώσεις, το μικρό εκκλησάκι της «Παναγίας» ψηλά πάνω από τον οικισμό, μεταμορφώνεται σε σημείο προσκυνήματος για όσους αναζητούν όχι απαντήσεις αλλά ηρεμία.
Από εκεί πάνω, η θέα αγκαλιάζει ολόκληρη την κοιλάδα. Τα σπίτια κάτω μοιάζουν με μικροσκοπικά κομμάτια από μια άλλη πραγματικότητα. Το κρύο του αέρα δαγκώνει ελαφρά το πρόσωπο, υπενθυμίζοντάς σου πως βρίσκεσαι στα σωθικά ενός βουνού που δεν υποκύπτει εύκολα.
Το φθινόπωρο φέρνει χρυσά και κόκκινα φύλλα που σκεπάζουν τα μονοπάτια σαν χαλιά. Ο χειμώνας ντύνει τα πάντα στα λευκά, και οι καπνοί από τα τζάκια ανεβαίνουν αργά προς τον ουρανό. Η άνοιξη ξυπνάει τη φύση με έκρηξη πρασίνου και αρωμάτων. Κάθε εποχή έχει τη δική της μαγεία, τη δική της υπόσχεση.
Υπάρχουν μέρη στον κόσμο που σε αφήνουν αναλλοίωτο. Και υπάρχουν μέρη που σε αλλάζουν. Οι Καρυές ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία. ‘Οχι επειδή προσφέρουν θέαμα ή εντυπώσεις, αλλά επειδή σου θυμίζουν κάτι που είχες ξεχάσει: πως η αυθεντικότητα δεν είναι επιλογή lifestyle, αλλά τρόπος ύπαρξης. Πως υπάρχουν ακόμα γωνιές της Ελλάδας όπου ο χρόνος δεν κυλάει γρηγορότερα, αλλά βαθύτερα.
Όταν φεύγεις, κουβαλάς μαζί σου περισσότερα από φωτογραφίες. Κουβαλάς την ησυχία των δέντρων, τη γεύση του κρασιού, τον ήχο του ανέμου μέσα στα κλαδιά. Και μια σιωπηρή υπόσχεση να επιστρέψεις, όχι ως τουρίστας, αλλά ως κάποιος που κατάλαβε τι σημαίνει να ανήκεις κάπου, έστω και για λίγο.
