Σε μια απόφαση με έντονο συμβολισμό και ουσιαστική πολιτιστική και ιστορική σημασία, ο Δήμος Καλαβρύτων ενέκρινε τη συμμετοχή του στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (ASCE) και την ένταξη του Ιστορικού Νεκροταφείου της Μαρτυρικής Πόλης στον επίσημο κατάλογο των Significant Cemeteries of Europe, δηλαδή των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης. Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί μια συνειδητή στροφή προς την ανάδειξη της συλλογικής μνήμης και της τοπικής ιστορίας, με διεθνείς διαστάσεις και προοπτικές.
Η πρόταση κατατέθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο του Δημοτικού Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος (ΔΜΚΟ), με την υποστήριξη της Ένωσης Θυμάτων Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος (Ε.Θ.Κ.Ο.), ως αναγκαίο βήμα για την αναγνώριση της ιστορικής βαρύτητας του Κοιμητηρίου. Στον συγκεκριμένο χώρο έχουν ταφεί δεκάδες εκτελεσθέντες της ναζιστικής θηριωδίας του 1943, γεγονός που καθιστά το Κοιμητήριο όχι μόνο τόπο ανάπαυσης, αλλά και διαρκές μνημείο ιστορικής συνείδησης.
Τι είναι η Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης και γιατί έχει σημασία
Η ASCE (Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης) είναι ένας διεθνής, μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα την Ιταλία, ο οποίος από το 2001 εργάζεται για τη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς των ευρωπαϊκών νεκροταφείων. Σήμερα αριθμεί περισσότερα από 190 μέλη από 28 χώρες, συμπεριλαμβανομένων ιστορικών κοιμητηρίων, πόλεων, μουσειακών οργανισμών και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.
Στόχος της ASCE είναι η ανάδειξη των κοιμητηρίων όχι ως «χώρων θανάτου», αλλά ως ζωντανών φορέων πολιτισμού, τέχνης, αρχιτεκτονικής και κοινωνικής ιστορίας. Μέσα από εκδηλώσεις, συνέδρια, ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και διακρατικές συνεργασίες, η ASCE φέρνει στο προσκήνιο την αξία των κοιμητηρίων ως ανοιχτά μουσεία και σημεία πολιτιστικής συνάντησης.
Ενδεικτικά, κάθε Σεπτέμβριο πραγματοποιείται το ετήσιο διεθνές συνέδριο της ASCE, ενώ στο πλαίσιο της θεσμοθετημένης Εβδομάδας Ανακάλυψης των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων, οργανώνονται συναυλίες, εικαστικές εκθέσεις, θεματικές ξεναγήσεις και εκπαιδευτικές δράσεις που προσελκύουν κοινό και ΜΜΕ σε πολλές πόλεις της Ευρώπης.
Η ένταξη των Καλαβρύτων: Από τον πόνο στη μνήμη και τον πολιτισμό
Η αναγνώριση του Ιστορικού Κοιμητηρίου των Καλαβρύτων ως «Σημαντικό Κοιμητήριο» δεν είναι μόνο τιμητική. Ανοίγει τον δρόμο για συμμετοχή σε επιμέρους δράσεις, προβολή σε διεθνές δίκτυο, αλλά και πρόσβαση σε ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις για ανάδειξη, συντήρηση και πολιτιστικά προγράμματα. Επιπλέον, δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής στη θεσμική Ευρωπαϊκή Διαδρομή Ιστορικών Κοιμητηρίων (European Cemeteries Route), η οποία φέρει τη σφραγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης και έχει αναγνωριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών.
Από την Ελλάδα, μέλη της ASCE είναι μέχρι στιγμής ιστορικά κοιμητήρια όπως το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, της Κηφισιάς, της Ερμούπολης Σύρου, της Σκιάθου και του Δράπανου Κεφαλονιάς. Η ένταξη των Καλαβρύτων έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό, καθώς προσθέτει στον κατάλογο έναν χώρο που συνδέεται άμεσα με τη μνήμη της εθνικής τραγωδίας και την ιστορική αντίσταση κατά της ναζιστικής κατοχής.
Ο θεσμός «Σημαντικά Κοιμητήρια για μια Βιώσιμη Ευρώπη»
Αξιοσημείωτη είναι η σύγχρονη προσέγγιση της ASCE που αντιμετωπίζει τα κοιμητήρια και ως παράγοντες βιώσιμης ανάπτυξης. Η πρωτοβουλία «Σημαντικά Κοιμητήρια για μια Βιώσιμη Ευρώπη» (Significant Cemeteries for a Sustainable Europe), που ξεκίνησε το 2024, συνδέει τη διατήρηση της πολιτιστικής μνήμης με περιβαλλοντικά ζητήματα, προωθώντας τα κοιμητήρια ως πράσινους, ήσυχους και κοινωνικά ενεργούς χώρους στις πόλεις. Οι θεματικές δράσεις, όπως η φετινή «Gardens of 80» (με αφορμή τα 80 χρόνια από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου), αναδεικνύουν την ειρήνη, τη συμπερίληψη και τη συλλογική ενσυναίσθηση ως σύγχρονες αξίες ενός παλιού, αλλά ζωντανού θεσμού.
Μνήμη που ενώνει
Η συμμετοχή του Ιστορικού Κοιμητηρίου Καλαβρύτων στην ASCE υπερβαίνει την έννοια μιας απλής εγγραφής σε έναν ευρωπαϊκό οργανισμό. Συνιστά μια πράξη αναγνώρισης, διατήρησης και προβολής της ιστορικής μνήμης, συνδεδεμένης με το μαρτύριο και την ελπίδα. Με τα Καλάβρυτα να κουβαλούν βαρύ ιστορικό φορτίο, η ένταξη αυτή προσφέρει έναν ακόμα δίαυλο επικοινωνίας με την Ευρώπη – αυτή τη φορά όχι μέσα από τον θρήνο, αλλά μέσα από τη δημιουργική ανάγνωση της μνήμης και τη δύναμη της πολιτιστικής συνέχειας.
Η δημοσιογράφος Σοφία Κοντογιάννη έχει εργαστεί στις εφημερίδες Ναυτεμπορική (ταξιδιωτικό ρεπορτάζ) και Καλημέρα (τουριστικό ρεπορτάζ), στο τηλεοπτικό Κανάλι 5 (ως αρχισυντάκτρια και συμπαρουσιάστρια των ταξιδιωτικών εκπομπών και ) καθώς και στον ραδιοφωνικό σταθμό 9.84 (εκπομπή Τουριστικό Περισκόπιο).
