Ο τουρισμός εξακολουθεί να αποτελεί τον ισχυρότερο πυλώνα της ελληνικής οικονομίας, όμως η σχέση του με τις τοπικές κοινωνίες δοκιμάζεται. Η Δρ. Ευθυμία Σαραντάκου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια «Χωρικές Πολιτικές για Τουριστικούς Προορισμούς, Τουριστικές Υποδομές και Επιχειρήσεις» στο Τμήμα Διοίκησης Τουρισμού του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, μιλώντας στο Tornos News, επισημαίνει ότι η κοινωνική νομιμοποίηση του τουρισμού αποτελεί πλέον προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα των ελληνικών προορισμών.
«Στην Ελλάδα, ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς και στρατηγικούς πυλώνες της εθνικής οικονομίας. Ωστόσο, ο δημόσιος διάλογος γύρω από αυτόν παραμένει αποσπασματικός και συγκρουσιακός. Από τη μία πλευρά, προβάλλεται ο τουρισμός ως “ατμομηχανή ανάπτυξης”, κι από την άλλη, αυξάνονται οι φωνές που τον κατηγορούν για την υποβάθμιση των προορισμών», αναφέρει η κα Σαραντάκου.
Η ίδια σημειώνει ότι η έλλειψη κοινής στρατηγικής έχει οδηγήσει στην απουσία συναινέσεων και σε ασυντόνιστες πολιτικές, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό του 2013, το οποίο ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας δύο χρόνια αργότερα λόγω ανεπαρκούς διαβούλευσης.
Πίσω από τα εντυπωσιακά στατιστικά των αφίξεων, κάποιοι δημοφιλείς προορισμοί αντιμετωπίζουν κοινωνική κόπωση· το αυξημένο κόστος ζωής, η στεγαστική πίεση, η επιβάρυνση των υποδομών και η αλλοίωση της καθημερινότητας των κατοίκων δημιουργούν ένα νέο σκηνικό πίεσης για τις τοπικές κοινωνίες.
Όπως υπογραμμίζει η Δρ. Σαραντάκου, «η έλλειψη συμμετοχικών διαδικασιών και πολιτικών δίκαιης αναδιανομής των ωφελειών οδηγεί σε κοινωνικές εντάσεις. Όταν ο τουρισμός δεν “μοιράζει” δίκαια τα οφέλη του, χάνει σταδιακά και τη νομιμοποίησή του στην κοινωνική συνείδηση».
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η κοινωνική αποδοχή του τουρισμού μπορεί να μετρηθεί, να ενσωματωθεί στον σχεδιασμό και να αποτελέσει εργαλείο χάραξης πολιτικής. Στην Κοπεγχάγη, για παράδειγμα, η στρατηγική “The End of Tourism as We Know It” έθεσε ως στόχο τη διατήρηση υψηλού δείκτη κοινωνικής αποδοχής, ενώ η Βαρκελώνη επανεπενδύει μέρος των εσόδων από τον τουρισμό σε δράσεις κοινωνικής ωφέλειας και στέγασης.
Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα οι Οργανισμοί Διαχείρισης Προορισμών (DMOs) παραμένουν θεσμικά αδύναμοι, με περιορισμένες δυνατότητες συμμετοχής των πολιτών, κάτι που δυσκολεύει τη διαχείριση των πιέσεων και τη δημιουργία εμπιστοσύνης μεταξύ τοπικών κοινωνιών και τουριστικών φορέων.
Η κα Σαραντάκου τονίζει ότι το διακύβευμα δεν είναι μόνο οικονομικό αλλά βαθιά κοινωνικό, καθώς η ανάπτυξη του τουρισμού χωρίς μέριμνα για την ποιότητα ζωής των κατοίκων υπονομεύει τη συνοχή και τη βιωσιμότητα των προορισμών.
«Αν θέλουμε ο ελληνικός τουρισμός να παραμείνει πηγή ευημερίας, πρέπει να αποκτήσει και κοινωνική ανθεκτικότητα, με διαφάνεια, συμμετοχή και δίκαιη αναδιανομή των ωφελειών. Ο στόχος δεν είναι λιγότερος, αλλά καλύτερα διαχειρισμένος τουρισμός, που στηρίζεται στη συναίνεση και όχι στην ανοχή. Η επιλογή είναι καθαρή: ένας τουρισμός που επιβάλλεται ή ένας τουρισμός που συνδιαμορφώνεται. Ο τουρισμός είναι πολύτιμος και πρέπει να τον διαφυλάξουμε», υπογραμμίζει.
Η συζήτηση για την κοινωνική νομιμοποίηση του τουρισμού, όπως εξηγεί η ίδια, πρέπει πλέον να περάσει από τη θεωρία στην πράξη, με θεσμούς που να δίνουν φωνή στους πολίτες και μηχανισμούς που να κατανέμουν δίκαια τα οφέλη. Μόνο έτσι, ο ελληνικός τουρισμός μπορεί να μεταβεί από ένα πεδίο αντιπαράθεσης σε πεδίο κοινής ευημερίας.
